مهرداد دوم و مشاور پیرش

مهرداد دوم و  مشاور پیرش 

روز آغاز جشن مهرگان بود و نمایندگان کشورهای گوناگون همراه با هدایایی نفیس به کاخ فرمانروای ایران در شهر صد دروازه ( دامغان امروزی ) وارد می شدند عجیب ترین هدیه مربوط می شد به کورنلیوس سولا فرمانده ارشد روم که سه دختر بسیار زیبا به پادشاه ایران هدیه نمود .
 آن سه دختر آنقدر زیبا بودند که همگان از دیدن آنها شگفت زده شدند . نماینده روم گفت فرمانروای ما به پاس آرامش مرز هایمان این سه بانوی زیبا که همه از نجیب زادگان کشورمان هستند را تقدیم پادشاه ایران زمین می کند . 
پس از پایان مراسم رایزن ارشد مهرداد دوم ( اشک نهم ) که پیری سالخورده بود نزد فرمانروای ایران آمد و گفت کشور روم  بزودی به ایران یورش خواهد آورد اشک نهم با تعجب گفت او امروز سه پریزاد به ما هدیه کرد ! چگونه فردا به ایران خواهد تاخت ؟
آن پیر سالخورده گفت وقتی دشمن از آرامش مرزها سخن می گوید و هدیه به این خاطر می فرستد بدین معناست که به این آرامش وفادار نیست و آن را خواهد شکست این سه خوبرو را هم از برای گرفتار نمودن دل فرمانروا فرستاده است .  

اشک نهم با شنیدن این سخن سران ارتش ایران را فرا خواند و از آنها خواست لشکریان را آماده رزم نموده و به سوی باختر ایران و مرز های روم حرکت کنند . روزی که لشکر ایران از میان رودان گذشت لشکر آماده به رزم کورنلیوس سولا در پیش روی آنها ایستاده بودند .
رومیان پس از دیدن دهها هزار جنگاور آماده به رزم ایران در بهت فرو رفتند ، کورنلیوس سولا نامه ایی برای اشک نهم فرستاد و در آن نامه پایبندیش را به پیمانهای گذشته یادآوری نموده و با لشکرش از برابر سپاه ایران دور شد .
اندیشمند برجسته کشورمان ارد بزرگ می گوید : پیران اندیشمند به ریشه ها می پردازند نه به شاخه ها . 
و اشک نهم پشتیبان اندیشه های رایزنان دانای خویش بود . اندیشمندانی که پیشاپیش آینده را پیش بینی می نمودند .
و بدین گونه بود که ایران در دوران مهرداد دوم به پنهاورترین دوران دودمان اشکانیان رسید . 

ثروت کورش

ثروت کورش

زمانی به کوروش بزرگ گفتند: چرا از غنیمت های جنگی چیزی را برای خود بر نمیداری و همه را به سربازانت می بخشی؟ کوروش گفت: اگر غنیمت های جنگی را نمیبخشیدیم الان دارایی من چقدر بود؟ عددی را با معیار آن زمان گفتند. کوروش یکی از سربازانش را صدا زد و گفت: برو به مردم بگو کوروش برای امری به مقداری پول و طلا نیاز دارد. سرباز در بین مردم جار زد و سخن کوروش را به گوششان رسانید. مردم هرچه در توان داشتند برای کوروش فرستادند. وقتی که مالهای گرد آوری شده را حساب کردند،از آنچه تخمین زده بودند بسیار بیشتر بود. کوروش رو به آنان کرده و گفت: ثروت من اینجاست. اگر آنها را پیش خود نگه میداشتم، همیشه باید نگران آنها می بودم .زمانی که ثروت در اختیار توست و مردم از آن بی بهره اند مثل این می ماند که تو نگهبان پولهایی که مبادا کسی آن را ببرد.

طلبه و دختر فراری

طلبه و دختر فراری

شب طلبه جوانی به نام محمد باقر در اتاق خود در حوزه علمیه مشغول مطالعه بود به ناگاه دختری وارد اتاق او شد در را بست و با انگشت به طلبه بیچاره اشاره کرد که ساکت باشد. دختر گفت: شام چه داری؟ طلبه آنچه را که حاضر کرده بود آورد و سپس دختر در گوشه ای از اتاق خوابید و محمد به مطالعه خود ادامه داد. 
از آن طرف چون این دختر فراری شاهزاده بود و بخاطر اختلاف با زنان دیگر از حرمسرا فرار کرده بود لذا شاه دستور داده بود تا افرادش شهر را بگردند ولی هر چه گشتند پیدایش نکردند.

صبح که دختر از خواب بیدار شد و از اتاق خارج شد ماموران شاهزاده خانم را همراه محمد باقر به نزد شاه بردند شاه عصبانی پرسید چرا شب به ما اطلاع ندادی و ... . محمد باقر گفت: شاهزاده تهدید کرد که اگر به کسی خبر دهم مرا به دست جلاد خواهد داد. شاه دستور داد که تحقیق شود که آیا این جوان خطائی کرده یا نه؟ و بعد از تحقیق از محمد باقر پرسید چطور توانستی در برابر نفست مقاومت نمائی؟ محمد باقر 10 انگشت خود را نشان داد و شاه دید که تمام انگشتانش سوخته و ... . لذا علت را پرسید طلبه گفت: چون او به خواب رفت نفس اماره مرا وسوسه می نمود هر بار که نفسم وسوسه می کرد یکی از انگشتان را بر روی شعله سوزان شمع می گذاشتم تا طعم آتش جهنم را بچشم و بالاخره از سر شب تا صبح بدین وسیله با نفس مبارزه کردم و به فضل خدا، شیطان نتوانست مرا از راه راست منحرف کند و ایمان و شخصیتم را بسوزاند.

شاه عباس از تقوا و پرهیز کاری او خوشش آمد و دستور داد همین شاهزاده را به عقد میر محمد باقر در آوردند و به او لقب میرداماد داد و امروزه تمام علم دوستان از وی به عظمت و نیکی یاد کرده و نام و یادش را گرامی می دارند. از مهمترین شاگران وی می توان به ملا صدرا اشاره نمود. 

نفس اماره یکی از عواملی است که انسان را به ارتکاب گناه وسوسه می کند. قران کریم می فرماید: نفس اماره به سوی بدیها امر می کند مگر در مواردی که پروردگار رحم کند «سوره یوسف آیه 53» انسانهایی که در چنین مواردی به خدا پناه میبرند خداوند متعال آنها را از گزند نفس اماره حفط می کند و به جایگاه ارزشمندی می رساند .

حق نمک یکدیگر را بدانیم

 حق نمک یکدیگر را بدانیم

او دزدى ماهر بود و با چند نفر از دوستانش باند سرقت تشکیل داده بودند. روزى با هم نشسته بودند و گپ مى زدند.  در حین صحبتهاشان گفتند: چرا ما همیشه با فقرا و آدمهایى معمولى سر و کار داریم و قوت لایموت آنها را از چنگشان بیرون مى آوریم؟! بیائید این بار خود را به خزانه سلطان بزنیم که تا آخر عمر برایمان بس باشد. البته دسترسى به خزانه سلطان هم کار آسانى نبود. آنها تمامى راهها و احتمالات ممکن را بررسى کردند، این کار مدتى فکر و ذکر آنها را مشغول کرده بود، تا سرانجام بهترین راه ممکن را پیدا کردند و خود را به خزانه رسانیدند.

خزانه مملو از پول و جواهرات قیمتى و ... بود. آنها تا مى توانستند از انواع و اقسام طلاجات و عتیقه جات در کوله بار خود گذاشتند تا ببرند. در این هنگام چشم سر کرده باند به شى ء درخشنده و سفیدى افتاد، گمان کرد گوهر شب چراغ است، نزدیکش رفت آن را برداشت و براى امتحان به سر زبان زد، معلوم شد نمک است! بسیار ناراحت و عصبانى شد و از شدت خشم و غضب دستش را بر پیشانى زد بطورى که رفقایش متوجه او شدند و خیال کردند اتفاقى پیش آمد یا نگهبانان خزانه با خبر شدند. خیلى زود خودشان را به او رسانیدند و گفتند: چه شد؟ چه حادثه اى اتفاق افتاد؟ او که آثار خشم و ناراحتى در چهره اش پیدا بود گفت : افسوس که تمام زحمتهاى چندین روزه ما به هدر رفت و ما نمک گیر سلطان شدیم، من ندانسته نمکش را چشیدم، دیگر نمى شود مال و دارایى پادشاه را برد، از مردانگى و مروت به دور است که ما نمک کسى را بخوریم و نمکدان او را هم بشکنیم وآنها در آن دل سکوت سهمگین شب، بدون این که کسى بویى ببرد دست خالى به خانه هاشان باز گشتند. صبح که شد و چشم نگهبانان به درهاى باز خزانه افتاد تازه متوجه شدند که شب خبرهایى بوده است، سراسیمه خود را به جواهرات سلطنتى رسانیدند، دیدند سر جایشان نیستند، اما در آنجا بسته هایى به چشم مى خورد، آنها را که باز کردند دیدند جواهرات در میان بسته ها مى باشد، بررسى دقیق که کردند دیدند که دزد خزانه را نبرده است و گرنه الآن خدا مى داند سلطان با ما چه مى کرد و بالاخره خبر به گوش سلطان رسید و خود او آمد و از نزدیک صحنه را مشاهده کرد، آنقدر این کار برایش عجیب و شگفت آور بود که انگشتش را به دندان گرفته و با خود مى گفت : عجب ! این چگونه دزدى است ؟ براى دزدى آمده و با آنکه مى توانسته همه چیز را ببرد ولى چیزى نبرده است ؟ آخر مگر مى شود؟ چرا؟... ولى هر جور که شده باید ریشه یابى کنم و ته و توى قضیه را در آورم .در همان روز اعلام کرد: هر کس شب گذشته به خزانه آمده در امان است او مى تواند نزد من بیاید، من بسیار مایلم از نزدیک او را ببینم و بشناسم.
این اعلامیه سلطان به گوش سرکرده دزدها رسید، دوستانش را جمع کرد و به آنها گفت : سلطان به ما امان داده است، برویم پیش او تا ببینیم چه مى گوید. آنها نزد سلطان آمده و خود را معرفى کردند، سلطان که باور نمى کرد دوباره با تعجب پرسید: این کار تو بوده ؟ گفت : آرى. سلطان پرسید: چرا آمدى دزدى و با این که مى توانستى همه چیز را ببرى ولى چیزى را نبردى؟ گفت : چون نمک شما را چشیدم و نمک گیر شدم و بعد جریان را مفصل براى سلطان گفت ... سلطان به قدرى عاشق و شیفته کرم و بزرگوارى او شد که گفت : حیف است جاى انسان نمک شناسى مثل تو، جاى دیگرى باشد، تو باید در دستگاه حکومت من کار مهمى را بر عهده بگیرى، و حکم خزانه دارى را براى او صادر کرد. آرى او یعقوب لیث صفاری بود و پس از چند سالى حکمرانى در مسند خود سلسله صفاریان را تاسیس نمود. یعقوب لیث صفاری سردار بزرگ و نخستین شهریار ایرانی (پس از اسلام) قرون متوالی است که در آرامگاهش واقع در روستای شاه‌آباد واقع در 10 کیلومتری دزفول بطرف شوشتر آرمیده است. گفتنی است در کنار این آرامگاه بازمانده‌های شهر گندی شاپور نیز دیده می‌شود.

پایه ی نــهـــم (پاسخ فعالیت ها)

پایه ی نــهـــم (پاسخ فعالیت ها)

پاسخ فعالیت های فصل اول- درس1

صفحه4

1ــ زمین و سه سیاره دیگر درونی منظومه خورشیدی (تیر، زهره، بهرام) چه تفاوتهایی دارند؟

زمین بزرگترین سیاره دربین سیاره های درونی است. تنها سیاره ای که بخش بزرگتری ازسطح آن را آب فراگرفته. تنها سیاره ای که درآن حیات( موجودات زنده) وجود دارد.

2ــ سه تفاوت سیاره های درونی و بیرونی منظومه خورشیدی را بیان کنید (مدار گردش، جنس و ترکیب، قمر).

سیارات درونی:

الف)در مداریکوچکتر نزدیک به خورشید قرار دارند.وتناوب مداری کمی دارند.

ب)سیارات درونی بیشتر از سنگ ساخته شده‌اند.

ج)نسبت به سیارات بیرونی، کوچک‌تر و چگال‌ترهستند.

د) شمار ماه‌های این سیارات کم یا هیچ است و هیچ حلقه سیاره‌ای پیرامون آن‌ها وجود ندارد.

سیارات بیرونی:

الف)دوراز خورشید ودرمداری بزرگتر نسبت به خورشید قراردارند . وتناوب مداری بسیار زیادی دارند

ب)عمدتاً از گازهای مختلف ساخته شده‌است.

ج)از آن‌جا که این سیارات از گاز ساخته شده‌اند، دارای چگالی کم وبزرگترهستند.

د) غول‌های گازی به سرعت می‌چرخند و پیرامون خود دارای حلقه هستند و ماه‌های بسیاری نیز دارند.

3ــ الف) پرسوجو کنید که آیا تاکنون در اکتشافات فضایی، اثری از حیات در نقاط دیگر فضا یافت شده است.

این سوال همواره ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است. از آنجا که مواد شیمیایی ارگانیک همه جا پراکنده هستند، این احتمال وجود دارد که در چنین جهان بزرگی سیارات دیگری مانند زمین وجود داشته باشند و امکان حیات در آنها فراهم باشد. اما هیچکس نمیداند که چه چیزی سبب آغاز حیات روی کره زمین شده است.

ب) به نظر شما چرا در کاوشهای فضایی به تحقیق درباره سیاره مریخ (بهرام) بسیار توجه میشود؟

چون کاوشگران نشانه هایی از حیات دراین سیاره یافته اند.که چند مورد ازآنها عبارتنداز:

1-گازمتان: این گاز نشانه حضور حیات است. متان در سیاره سرخ از این جهت مهم است که در زمین، ۹۵ درصد گاز متان از ارگانیسم‌های میکروبی متصاعد می‌شوند.

2-وجود سنگ آهن: مریخ نورد ناسا نوعی سنگ آهن به نام «هماتیت» در سطح این سیاره یافته است که یک ماده ی معدنی مهم در ساختار زمین نیز می باشد

. 3-وجودآب مایع: ه گفته پژوهشگران این آب احتمالا در لایه های نزدیک به سطح سیاره مذکور وجود دارد و ظاهرا بسیار هم شور است و می تواند برای گونه خاصی از میگوها به نام میمون دریایی مناسب باشد.
پژوهشگران تیم کاوشگر کنجکاوی با در نظر داشتن نتایج بدست آمده از تحقیقات ربات ها روی دما و رطوبت این سیاره دریافته اند که در برخی از شب های مریخی، شرایط به اندازه ای خوب بوده که نوعی شورآب در آن تشکیل شود.

4ــ الف) با مراجعه به کتابهای علوم و نجوم یا پایگاههای اینترنتی، چند مورد از شگفتیهای کهکشانها و اجرام آسمانی، منظومه خورشیدی و سیاره زمین را استخراج کنید و در کلاس بخوانید.

برعهده دانش آموز

ب) به نظر شما، تفکر در این شگفتیها چه ارتباطی با موضوع خداشناسی دارد؟

نگاه پویا و پرسشگر به هستی و طبیعت، تلنگری است تا حقیقت جاودان را دریابیم؛ جهان آفرینش و نقش های بدیع و طرحهای زیبا و دل انگیز آن، کتاب فوق العاده بزرگی است که هر کلمه اش، دلیلی روشن بر وجود آفریدگار جهان است؛ جهان هستی بهترین و زیباترین کلاس خداشناسی و زبان گویای علم و قدرت و تدبیر الهی است.

پ) از معنی آیه 57سوره غافر چه می فهمید؟

کسى که توانائى دارد این کرات عظیم و کهکشانهاى وسیع و گسترده را با آنهمه عظمت بیافریند، و اداره و تدبیر کند چگونه از احیاى مردگان عاجز و ناتوان خواهد بود؟ این جهل گروهى از مردم است که به آنها اجازه درک این حقایق را نمى دهد.

فعّالیت صفحه6

5ــ ایران در:

الف) نیمکره شمالی قرار دارد یا نیمکره جنوبی؟ نیمکره شمالی زیرا درشمال خط استوا قراردارد.

ب) درنیمکره شرقی قرار دارد یا نیمکره غربی؟ چگونه میفهمید؟ نیمکره شرقی .زیرا درشرق نصف النهارمبدأ قرار دارد.

6ــ چند کرهٔ جغرافیایی به کلاس بیاورید. هر گروه با یک کره کار کند.
الف) مدار استوا، مدار قطبی شمال، مدار قطبی جنوب، مدار رأسالسرطان و مدار رأسالجدی را روی کره پیدا کنید و نشان دهید.
ب) نصف النهار مبدأ را پیدا کنید و درجه آن را بخوانید. امتداد نصفالنهار مبدأ را در آن سوی کره پیدا کنید و درجه آن را بخوانید . نصف النهار180 درجه

فعّالیت صفحه7

7ــ به کمک معلم، چند کره جغرافیایی را به کلاس بیاورید؛ به طوری که هر گروه، یک کره در اختیار داشته باشد. سپس در
هر گروه:
الف) طول و عرض جغرافیایی یک مکان را که درجه آن صفر است، روی کره نشان دهید.

محل برخورد خط استوا و نصف النهار مبدأ( نقطه ای در اقیانوس اطلس).

ب) سه مکانی را که روی یک مدار قرار دارند، در نظر بگیرید و بگویید آیا این سه مکان عرض جغرافیایی یکسانی دارند؟ چرا؟ بله. چون هرسه نسبت به خط استوا به یک اندازه فاصله دارند.

پ) سه مکانی را که روی یک نصفالنهار قرار دارند، در نظر بگیرید و بگویید آیا این سه مکان طول جغرافیایی یکسانی دارند؟ چرا؟ بله .چون هرسه نقطه ازنصف النهار مبدأ فاصله یکسانی دارند.

8ــ کاربرگه ٔ های شماره 1و 2را کامل کنید

فعّالیت صفحه8

شهر مکه در کشور عربستان و در جنوب غربی ایران واقع است.
بنابراین، در ایران ما به سمت جنوب غربی نماز میخوانیم و هرگاه میخواهیم
جهت قبله را پیدا کنیم، ابتدا جهت جنوبرا جستوجومیکنیم و سپس
به سمت غرب متمایل میشویم. میزان تمایل ما به سمت غرب در نواحی
مختلف ایران فرق دارد. به نقشه روبه رو توجه کنید و از سه شهر مشهد،
بندرعباس و تبریز خطی به سمت خانه کعبه رسم کنید.
9ــ مردم بندرعباس نسبت به ساکنان تبریز برای اینکه در جهت قبله قراربگیرند، بیشتر به سمت غرب متمایل میشوند یا کمتر؟
بیشتر

10ــ در آدیس آبابا (اتیوپی) و قاهره، قبله در کدام سمت است؟

درآدیس ابابا دقیقاً به سمت شمال ، درقاهره به سمت جنوب شرقی

11ــ با استفاده از یک نقشه جهان نما بگویید که در مالزی قبله رو به کدام سمت است؟ به سمت شمال شرقی

فعّالیت های فصل اول – درس دوم

1ــ الف) در زندگی روزانه، ساعت واقعی چه کاربردی دارد؟ تعیین زمان طلوع وغروب خورشید وانجام فرایض دینی(شرعی)

ب) چرا از ساعت ر سمی استفاده میکنیم؟ مثال بیاورید.برای جلوگیری از ایجادناهماهنگی ها در پرواز هواپیماها، حرکت قطارها وکشتی و انواع مسافرت ها و کارهای اداری

2ــ با توجه به نقشه مناطق زمانی، بگویید اگر کسی از تهران به پاریس سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟

عقب. زیرا نصف النهار پاریس درغرب نصف النهار تهران است ودیرتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.

3ــ اگر مسافری از تهران به توکیو (ژاپن) سفر کند، باید ساعت خود را جلو بکشد یا عقب؟ چرا؟

جــلو. زیرا نصف النهار توکیو درشرق نصف النهار تهران است وزودتر درمقابل خورشید قرار می گیرد.

فعّالیت درس2(ص13)

4ــ اگر میانگین سرعت گردش زمین به دور خورشید در یک ثانیه 30کیلومتر باشد، سرعت حرکتزمین به دور خورشید در یک ساعت چقدر است؟

108000کیلومتر درساعت ( 30x60=1800x60=108000k/h)

5ــ موقعیت سه شهر پاریس، لیبرویل و کیپ تاون را با توجه به دایره روشنایی در اول تیرماه و اول دی ماهتوضیح دهید.

درتیرماه خورشید به مدار رأس السرطان عمود می تابد .وطول روزها درآن طولانی وشب ها کوتاه است(تابستان نیمکره شمالی) که شهرپاریس دراین موقعیت قرارگرفته است. درست درهمین زمان درنیمکره جنوبی(شهرکیپ تاون) کوتاه ترین روزها وبلندترین شب های سال مشاهده می شود(زمستان نیمکره جنوبی). وبعداز گذشت 6ماه عکس این حالت ها در دو نیمکره اتفاق می افتد.( به نقشه های ص13 توجه شود).

6ــ چرا در اول تیر ماه در ناحیه مدار قطبی شمال، طول یک روز 24ساعت و به عکس در مدارقطبی جنوب، طول یک شب 24ساعت است؟

چون خورشید به مدار رأس السرطان عمود می تابداز آنجا که در تابستانِ نیمکره شمالی کج شدگی محور چرخش زمین دقیقا" به سمت خورشید است. نیمکره شمالی کاملاً به سمت خورشید خم می شود ، نور خورشید به طور دائم به قطب شمال می تابد. وشش ماه غروب ندارد که به اصطلاح روز قطبی و یا تابستان قطبی معروف است.در این مدت قطب شمال در روشنایی روز ( بدون شب ) و قطب جنوب در تاریکی ( بدون روز ) قرار دارد. اما پس از 6 ماه که نورخورشید به مدار رأس الجدی عمود می تابد ، عکس حالت بالا رخ می دهد ؛ یعنی در قطب شمال ، تاریکی و در قطب جنوب ، روشنایی روز حکم فرما خواهد شد.

7ــ در روزهای پاییز که این درس را مطالعه میکنید چند نقطه از اتاقهای خانه تان را که تابش آفتابدر آنجا مشاهده میشود علامت بزنید. سپس این نقاط و موقعیت آفتاب را در فصل زمستان و بهارنیز مشاهده کنید.چه نتیجه ای میگیرید؟

درفصل تابستان که نورخورشید تمایل کمی دارد، کمتر به داخل اتاق ها می افتد .ولی درفصول پاییز وزمستان که نور خورشید تمایل بیشتری دارد، به سطح بیشتری از فضای اتاق می افتد.

پاسخ فعالیت های فصل دوم - درس3

فعّالیت
1ــ زیست کره برای حیات به هر یک از سه بخش سنگ کره، آب کره و هوا کره چه نیازی دارد؟ توضیح دهید.

الف)سنگ کره:	1- ارتباط دهنده میان هواکُره، آب‌کُره و زیست‌کُره است. 2-تأمین کننده خاک برای کشاورزی، چراگاه ، کشتزار لانه سازی و.. برای جانوران زیست کره
ب) آب کره:	1- منشاء حیات درکره زمین هستند.2-. گازها ی حل شده در اقیانوس‌ها مخزن گازهای کره زمین هستند. که برای ادامهٔ زندگی بسیاری از گونه‌های حیات در زیر آب، ضروری اند 3- آب دریاها نقش مهمی در چگونگی آب و هوای جهان دارد. 4-تعدیل کننده آب وهوا ی کره زمین است . که همه این موارد برای زیست کره لازم است.
ج)هوا کره :	1- لایه‌ گاز اوزون پوششی است برای زمین در برابر پرتوهای فرابنفش آمده از خورشید. 2- امکان جابجایی برخی گازهای ارزشمند مانند بخار آب را فراهم میکند. 3- هواکره باعث می‌شود تاشهاب‌وارهای کوچک پیش از برخورد با زمین در آسمان بسوزند. 4-هواکره در متعادل کردن دمای زمین هم موثر است. اگر چنین پدیده‌ای نبود، میانگین دمای زمین بجای ۱۵ درجهٔ سانتی‌گراد که اکنون است، باید ۱۸- درجه می‌شد که در این دما امکان پدیدار شدن زیست کره بسیار ضعیف بود. (در این پدیده که اثر گلخانه‌ای نام دارد گرمایی که از سطح زمین بیرون رفته‌است در میان مولکول‌های هواکره نگه داشته می‌شود. بخار آب، دی‌اکسید کربن، متان و اوزون از گازهای گلخانه‌ای اصلی در هواکرهٔ زمین اند. )

2ــ آیات قرآن کریم را بخوانید و ارتباط آنها را با این درس توضیح دهید.

آیه 29سوره شورا: در قران کریم ذر آیه 29 سوره شوری می فرمایند(از نشانه های خداست آفرینش آسمان ها و زمین و جنبندگانی که در آنها خلق و پراکنده نموده است) می بینی که دراین آیه از جنبندگان و موجوداتی یاد شده که در آسمانها زندگی میکنند. پس بیرون از کره زمین هم موجودات زنده دیگری وجود دارند . اما در این باره که این موجودات زنده انسان اند یا نه قران سخنی نمی گوید.

دانشمندان در تحقیقات گسترده خود به دنبال پاسخ به این سؤال هستند که آیا موجودات زنده، نبات، اب، تمدن، در کرات دیگر وجود دارد یا نه؟ حضرت علی(ع) می فرمایند:" این ستارگان شهرهایی هستند مانند شهر های روی زمین و هر شهری با شهر دیگر با ستونی از نور مربوط می شود."

آیه 22 سوره بقره: اشاره به زمین ونیروى جاذبه‏اش که به شما اجازه حرکت و استراحت و ساختن خانه و لانه و تهیه باغها و زراعتها و انواع وسائل زندگى مى‏دهد، نعمت دیگرى است، هیچ فکر کرده‏اید که اگر جاذبه زمین نبود در یک چشم بر هم زدن همه ما و وسائل زندگیمان بر اثر حرکت دورانى زمین به فضا پرتاپ و در فضا سرگردان مى‏شد! سپس به نعمت آسمان مى‏پردازد و مى‏گوید:

«آسمان را همچون سقفى بر بالاى سر شما قرار داد» (وَ السَّماءَ بِناءً).

منظور از کلمه «سماء» همان جوّ زمین است، یعنى قشر هواى متراکمى که دور تا دور کره زمین را پوشانده، و طبق نظریه دانشمندان ضخامت آن، چند صد کیلومتر است. اگر این قشر مخصوص هوا که همچون سقفى بلورین، اطراف ما را احاطه کرده نبود، زمین دائما در معرض رگبار سنگهاى پراکنده آسمانى بود و عملا آرامش از مردم جهان سلب مى‏شد.

3ــ جدولی با دو ستون رسم کنید: الف) کوهستانها و ٔ دامنه آنها، ب) جلگه ها و دشتها. سپس، به طورگروهی موارد
استفاده و بهره برداری انسان از هر یک را در همان ستون فهرست کنید.

عنوان	نحوه استفاده وبهره برداری انسان
کوهستان ها ودامنه ها	الف)پوسته زمین ، ترکیبی است از مناطق مسطح و صاف و همچنین کوهها و دره ها که شرایطی مناسب را برای زندگی بشر و سایر موجودات زنده فراهم کرده است. پوسته خارجی زمین 50 تا 100 کیلومتر ضخامت دارد و پدیده های زمین شناسی بر روی این پوسته خارجی بوجود آمده است متناسب با هر برجستگی بر روی زمین ، یعنی کوه ، در عمق زمین یک فرو رفتگی نیز وجود دارد. این فرورفتگی در لایه زیرین زمین ، چون ریشه ای عمیق ، تکیه گاه کوه است. ب)محیط مساعدی برای تنوع و تکامل موجودات است . ج) معادنی ارزشمند دارند که وجود این معادن برای زندگی بشر لازم و ضروری است . د) وجود کوهها سبب می شود که از شدت وزش باد برای تخریب نقاط صاف و هموار کاسته شود . ه)کوهها ، حرکات پوسته زمین را در مقابل جزر و مد ناشی از جاذبه ماه به حداقل می رسانند. اگر کوهها نبود ، جزر و مد عظیمی در پوسته خاکی زمین به وجود می آمد که ممکن بود زمین وساکنان آن را ازبین ببرد . و) مهم ترین فایده کوهها ،این خیمه های سر به فلک کشیده ، نگهبانی انسانها و موجودات زنده از تکانها و لرزشهای مداوم زمین است. ز) عامل پیدایش طبیعت سرسبز است و همه اینها از تدبیر خداوند حکیم حکایت می کند.
جلگه ها ودشت ها	الف)راحتی وآسان بودن حمل ونقل وراه سازی ب) داشتن خاک های غنی وحاصلخیز ج) اعتدال آب وهوا د) رونق اقتصادی وکشاورزی

4ــ گفتوگو کنید و دلیل و مثال بیاورید: به نظر شما امروزه انسان بیشتر زندگی خود را با ناهمواریهای زمین انطباقمیدهد یابرعکس، ناهمواریها را برای مقاصد خود تغییر میدهد یا هر دو؟ میزان دستکاری و دخالت انسان درمحیطهای طبیعی نسبت به گذشته بیشتر شده است یا کمتر؟ چرا؟

درگذشته بیشتر انسان ها خود را با طبیعت منطبق می کردولی به مرور زمان براثر افزایش جمعیت و وتنوع نیازها ، انسانها شروع به دستکاری طبعت نمودند.وتغییر دادن ناهمواریها توسط انسان با هدف بهر برداری از منابع سطحی یا زیر زمینی انجام می شود . انسان تا نیروی اندیشه ی خود و با استفاده از ابزارهای گوناگون مانند ماشین آلات و مواد منفجره ناهمواریها را تغییر می دهد . نمونه هایی از اقدامات انسان که موجب تغییراتی در شکل ظاهر ی زمین می شوند عبارتند از :راه سازی، شهرسازی، ایجاد سدها تونل ها و... .

5ــ به تصاویر بالا دقت کنید و توضیح دهید که در هر یک، انسان چگونه ناهمواریها را تغییر داده است.

پاسخ فعالیت های فصل دوم- درس 4

1ــ متن را بخوانید.

الف) چرا آب دریای احمر بسیار شورتر از آب دریای شمال است؟ 1- درمنطقه گرم وخشک واقع شده است .2- تبخیرشدید 3-وزش بادهای گرم وخشک صحرای افریقا

ب)به نظر شما برای تهیه آب شیرین از اقیانوسها باید به کدام اقیانوسها بیشتر توجه کرد؟ چرا؟ به اقیانوس هایی که آب شور دارند.زیرا درعملیات جدا سازی آب از نمک معمولا نمک در دریا باقی می ماند. واین موجب بدتر شدن اب های شیرین میشود مکش آب دریا به درون دستگاه ها بچه ماهی ها و فیتو پلانکتون ها را از بین می برد و به زنجیره ها ی غذایی آسیب می رساند. مشکل دیگر این است که باز گرداندن شوراب تولید شدهبه دریا به موجودات زنده ی اقیانوس آسیب می رساند. شاید بتوانیم از شدت تأثیرهای مخرب بکاهیم اما این کار نیز باعث بالا رفتن هزینه ها می شود.

توضیحات تکمیلی: چرا آب آشامیدنی مان را با شیرین کردن آب شور اقیانوس تأمین نکنیم؟

از نظر مقدار و حجم،۲/۹۷درصد از آب های موجود در سیاره ی زمین در اقیانوس ها و دریاها انباشته شده اند(شور) و فقط ۸/۲درصد از آب ها(شیرین¹) به شکل رودها۰۰۰۱/۰درصد، یخچال ها۱۵/۲درصد، دریاچه ها ۰۱۷/ درصد، آب موجود در اتمسفر۰۰۱/۰درصد و آب موجود در خاک ها۰۰۵/۰درصد، آب های زیرزمینی ۶۲/۰درصد و... می باشند. متأسفانه برای مصرف این مقدار آب نیز محدودیت هایی هست،زیرا از ۸/۲درصد آب های شیرین جهان، ۱۵/۲درصد از آن ها به شکل یخ در یخچال های قطبی و کوهستانی قرار دارند و کمتر از ۶۵/۰درصد از این آب ها در دسترس است.

حتی با همه ی آبی که در اقیانوس های دنیا وجود دارند، از راه نمک زایی تنها می توانیم کم تر از نیم درصد از نیاز انسان به آب شیرین را تأ مین کنیم. نیاز سالیانه ی آدمی در حدود ۴۰۰۰کیلومتر مکعب آب شیرین است. با این که آب کافی برای همه وجود دارد، اما کمبودهای محلی در حال فزون شدن اند.

پس چرا نمی کوشیم با نمک زدایی آب دریاها این کمبود ها را برطرف کنیم و عطش نیاز روز افزون جامعه ها را فرو نشانیم؟

مشکل این است که شیرین کردن آب دریا به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد. نمک به آسانی در آب حل می شود وپیوندهایی نیرومند ایجاد می کند که درهم شکستن شان دشوار است. هم انرژی و هم فناوری مورد نیاز برای نمک زدایی هزینه ی زیادی دارند و به همین دلیل این فرایند بسیار گران تمام می شود. البته بسته به دستمزد نیروی کار و قیمت انرژی در جاهای مختلف این هزینه ها متفاوت است(در آمریکا از ۱ تا بیش از ۲ دلار).

بهایی که برای آب شیرین رودخانه یا چاه می پردازیم از یک دهم این قیمت هم کمتر است، حتی کشاورزان از این هم کمتر پرداخت می کنند. اما این فاصله در حال کاهش است، زیرا کم کم هزینه یافتن منابع آب های تازه زیرزمینی و یا احداث سدهای جدید رو به افزایش اند. واین مسأله موجب می شود نمک زدایی به عنوان یکی از راه های تأمین آب آشامیدنی مطرح شود.

بر اساس آمارهای اتحادیه ی بین المللی نمک زدایی در سال ۲۰۰۷، ۱۳۰۰۰ کارخانه آب شیرین کن در سراسر جهان فعال بوده اند که در حدود۶/۵۵میلیارد لیتر آب شیرین در هر روز تولید کرده اند. بسیاری از این کارخانه ها درکشورهایی مانند عربستان سعودی کار می کنند. در این کشورها انرژی بهای اندکی دارد.

اما چگونه با استفاده از انرژی آب از نمک جدا می شود؟

برای شکستن پیوندهای آب شور دو راه اساسی وجود دارد؛ تقطیر گرمایی و جدایش غشایی.

۱- تقطیر گرمایی: در این شیوه از گرما برای تبخیر آب استفاده می شود وپس از بر جای ماندن نمک، بخار آب چگالیده و بر اثر سرمایش به آب تبدیل می شود.

۲- جدایش غشایی: معمول ترین شیوه است که روش اسمز وارون نام گرفته است. در این روش با گذراندن آب دریا از میان یک پرده ی نیمه تراوا نمک از آن جدا می شود. این فناوری نسبت به روش اول انرژی کمتری مصرف می کند.

هزینه های زیست محیطی نمک زدایینمک زدایی هزینه های زیست محیطی نیز دارد.

شاید بهترین راه این باشد که منابع آب شیرین را عاقلانه تر مورد استفاده قرار دهیم،ولی با این روند افزایش جمعیت جهان باز ناچاریم که به نمک زدایی بیشتر توجه کنیم.

1- آب شیرین یعنی آبی که میزان نمک های بسیار کم باشد

*برگرفته از فصلنامه علمی، کمک آموزشی و خبری علوم زمین شماره ۱۵ پاییز۱۳۸۸

2ــ با توجه به نقشه بگویید نیوفوندلند و شرق ژاپن، که از مناطق مهم ماهیگیری جهان هستند، در محل تلاقی کدام
جریانهای دریایی قرار دارند؟ جریان های آب سرد اُیاشیو و آب گرم کوروشیو.

3ــ چرا سفر به اعماق اقیانوسها دشوارتر از صعود به قله هاست؟ چند دلیل ذکر کنید.

الف) فشار فوق العاده زیادی است که می تواند موجب متلاشی شدن بافت های نرم شود. برآوردها نشان می دهد که فشار خردکننده اعماق معادل هشت تن به ازای هر اینچ مربع است و این میزان حدود هزار مرتبه بیشتر از فشار استاندارد جو است که بر سطح آب وارد می شود. (هر اینچ معادل 2.54 سانتی متر است)

ب) درجه حرارت آب نیز در اعماق بین 1 ـ تا 4 درجه سلسیوس متغیر است. این شرایط فیزیکی می تواند موجودات را محدود کند. چطور؟ حفظ حالت مایع در سلول ها بسیار مهم است، زیرا همه پیغام ها و سیگنال های عصبی و در عین حال مواد غذایی و... فقط تحت این شرایط مخابره و منتقل می شوند. سلول های همه حیوانات برای حفظ حالت مایع توسط غشاهای چرب احاطه شده اند؛ اما درجه حرارت پایین اعماق دریا و فشار فوق العاده زیاد باعث می شود که سلول ها حالت مایع خود را از دست بدهند و چربی آنها به شکل جامد دربیاید.

ج)کمبود نورخورشید

د) کمبود غذاو اکسیژن به دلیل کمبود جلبک ها وگیاهان

4-کاربرگه

5ــ دربارهٔ نسبت خشکیها و آبهای کرهٔ زمین فکر کنید و بگویید اگر چنین نسبتی بر عکس میشد، چه اتفاق هایی میافتاد؟

آب که درحالت معمولی جزء منابع تجدید پذیراست. در صورت معکوس بودن این نسبت ، آب تبدیل به یک منبع غیرقابل تجدید می شد .بنابر این حیات( زندگی ) درکره زمین نابودمی شد

6ــ الف) خبر بالا را بخوانید. این خبر از چه جنبه هایی مهم است؟ اتفاق نظر مردم جهان برای حفظ منابع آبی جهان وموجودات دریایی

ب) برخی از کشورهای قدرتمند در برابر یک توافق بین المللی برای حفاظت و کنترل اقیانوسها مقاومت میکنند و چندان با این کار موافق نیستند. به نظر شما چرا؟ چون این کشورها باتوجه به قدرت نظامی واقتصادی که دارند، با این نوع قراردادها فقط میخواهند دست ملت های ضعیف را از این منابع کوتاه کنند.

8ــ به نقشه توجه کنید.

=در دی ِ ماه استانبول سردتر است یا لنینگراد؟ چرا؟ لنینگراد. زیرا نسبت به استانبول از استوا دورتراست.

=سه شهر برگن، استکهلم و لنینگراد تقریباً در یک عرض جغرافیایی قرار دارند اما میانگین دمای این شهرها در دی ماه متفاوت است. چرا؟ زیرا تحت تأثیر عوامل مختلفی چون جریان های دریایی و وزش بادها قراردارند.

=هرچه از شهرهای نواحی داخلی به سمت شهرهای مجاور اقیانوس میرویم، سرمای زمستان ……کاسته…… میشود.

9ــ به تصویر صفحه ٔ قبل توجه کنید. لایه ازن در کدام بخش هواکره قرار دارد؟ استراتوسفر( یوش سپهر)

آیا میتوانید در یک جمله بگویید فایدهٔ ٔ لایه ازن چیست؟ در این باره پرسوجو کنید.

توضیح : ازن یک گاز نامرئی است که جنس آن از اکسیژن است و این لایه سرتاسر کره زمین در طبقات بالای اتمسفر قرار دارد و فاصله آن از سطح زمین 15 تا 40 کیلومتر است . ضخامت این لایه فقط 3 میلیمتر است . البته ضخامت آن یکنواخت نیست و در استوا که خورشید مستقیم می تابد ضخیمتر و در قطبها نازکتر است .برخی از مواد شیمایی باعث سوراخ شدن لایه ازون می شود و آن را از بین می برد مثل هیدرو فلوئور کربن که در برخی از یخچالها بخصوص مدل قدیمی وجود دارد و یا و متیل برمید که در آفت کشهای کشاورزی استفاده می شود.

فواید لایه ازون :

* لایه ازون مانند سایبانی برای زمین مانع عبور پرتو های زیان آورخوشید یعنی همان اشعه ماورای بنفش می شود

*اگر این پرتوها به زمین برسد باعث سرطان پوست و بیماریهای چشمی مثل آب مروارید می شود .

* به گیاهان هم آسیب می رسد .

*اگر مقدار پرتوها زیاد باشد ، موجودات دریایی میکروسکوپی که غذای ماهیها هستند هم از بین می رود .

10ــ الف) چرا کوهنوردان در ارتفاعات زیاد ممکن است با مشکلات تنفسی روبه رو شوند؟

در ارتفاعات بالا ، تراکم هوا تغییر می کند – هوا رقیق می شود. هوای رقیق به همان اندازه هوای بسیار فشرده و متراکم سطح دریا غنی از اکسیژن نمی باشد. در قله کوه اورست ، بیش از 8840 متر بالای سطح دریا ، فشار اتمسفری یک سوم فشار اتمسفری سطح دریاست.

ب) چرا در هواپیما، قبل از شروع پرواز، نحوهٔ استفاده از ماسک اکسیژن به مسافران آموزش داده میشود؟ به علت تغییر فشار هوا در ارتفاعات بالا

ب) دقت کنید و بگویید چه کارها و فعالیتهایی در محیط زندگی شما موجب آلودگی هوا میشود؟ 1-صنایع وکارخانجات 2- اتومبیل ها3-فعالیت های گرمازایی و یا سرمازایی خانواده ها

پاسخ فعالیت های فصل سوم - درس5

پاسخ فعالیت های فصل سوم – درس 5

1ــ با توجه به نقشه صفحه پیش و با مراجعه به یک اطلس، بگویید که:

الف) جنگلهای بارانی استوایی در کدام قاره ها و کشورها، وجود دارند؟

قاره آسیا(کشورهای اندونزی، مالزی، چین، کره کشور های هند وچین) –

قاره افریقا( کنگو، نیجریه، افریقای مرکزی) –

قاره امریکا( برزیل،کشورهای امریکای مرکزی و...)

ب) کدام کشور، بیشترین وسعت جنگلهای بارانی استوایی را دارد. برزیل

2ــ الف) با توجه به نمودار بالا بگویید کدام زیست بوم در جهان، بیشترین میزان ترکیبات آلی و کدام زیست بومها کمترین میزان ترکیبات آلی را تولید میکنند؟ جنگل های بارانی استوایی

بیشترین میزان ترکیبات آلی و توندرا کمترین میزان ترکیبات آلی را تولید می کنند.

ب) با توجه به دانسته های خود از فصل قبل، (دربارهٔ آب و هوای مناطق جهان) علل این بیشترین میزان و کمترین میزان را توضیح دهید.

جنگل های بارانی استوایی:باران فراوان، دمای بالا، استفاده زیاد از نورخورشید و خاک های بسیار غنی وحاصلخیز

توندرا : کمبود باران، زمین یخ بسته ، سرمای بسیار شدید و کمبود خاک

5ــ فرض کنید قرار است به شما یک سفر رایگان همراه با گروهی از گردشگران طبیعت (اکوتوریست)جایزه بدهند. کدام زیست بوم را برای سفر انتخاب میکنید؟ چرا؟ جواب برعهده دانش آموز

6ــ به طور گروهی یک بروشور مسافرتی برای یکی از زیست بومها تهیه کنید.
روی بروشور، یک پیام جالب برای ترغیب گردشگران به مسافرت به آنجا بنویسید و چند تصویر جذاب از گیاهان یا جانوران آن ناحیه روی آن بچسبانید یا نقاشی کنید.
در بروشور درباره آب و هوا، جانوران و گیاهان آن منطقه مطالبی بنویسید و به مسافران توصیه کنید که برای بازدید از آن منطقه، چه وسایل یا لباسهایی به همراه داشته باشند.

جواب برعهده دانش آموز

پاسخ فعالیت های فصل سوم – درس6

با توجه به نقشه
1ــ نواحی جنوب شرقی آسیا، استرالیا و آفریقای مرکزی را از نظر تعداد گونه های در معرض خطر با کانادا و اروپای شمالی مقایسه کنید.

در کشورهای گروه اول(جنوب شرقی آسیا، استرالیا و آفریقای مرکزی) تعداد گونه های درمعرض خطر بسیار بیشتر از کانادا واروپای شمالی است.

2ــ سه کشور را نام ببرید که بیش از 300گونه در معرض خطر دارند.

ایالات متحده امریکا، استرالیا و اندونزی

دو کشور نام ببرید که کمتر از50گونه در معرض خطر دارند. شیلی، انگلستان و قزاقستان

3ــ چرا در صحرای آفریقا تعداد گونه های در معرض خطر بسیار کم است؟

چون در صحرای افریقا تعدادو تنوع گونه های جانوری کم است.

4ــ نظر افراد را در ستون های بالا بخوانید. شما با کدام دیدگاه موافقید؟ چرا؟ گفت وگو کنید. برعهده دانش اموز

5ــ جدولی با دوستون رسم کنید. در یک ستون فواید و اهمیتهای جنگلهای آمازون و در ستون دیگر، علل تخریب آنها
را فهرست کنید.

فواید واهمیت جنگل های آمازون

علل تخریب

1-در جنگل‌ها انواع قارچ‌ها، میوه‌ها و حتی ساقه‌های گیاهان و درختان دیده می‌شود که غذای عده زیادی از انسان‌ها را تشکیل می‌دهند. 2-درختان جنگل گازدی اکسید کربن هوا را دریافت می‌کنند و طی عمل فتوسنتز، آن را تبدیل به اکسیژن می‌کنند. 3- چوب درختان جنگلی در ساختمان سازی، تهیهٔ کاغذ و تهیهٔ وسایل منزل کاربرد دارد. 4-سایه درختان جنگل‌های انبوه، هر آدمی را از گرمای طاقت فرسا نجات می‌دهد! 5-اعتدال آب وهوا. 6- جلوگیری از آلودگی آب وهوا

1- افزایش جمعیت 2-گرمایش جهانی 3-آتش سوزی های عمدی ویا سهوی ایجاد شده توسط انسان. 4-عقب نشینی یخ ها در رشته کوه های آند و ایجاد خشکسالی شدید در آمازون. 5- استفاده های صنعتی وتجاری 6- پاکسازی زمین ها برای پرورش دام و کشت علوفه برای دام هاو محصولات کشاورزی 7- احداث سکونت گاه هاو جاده های بین جنگلی

6ــ فرض کنید به کشور برزیل سفر کرده و جنگلهای آمازون را دیده اید. یک کارت پستال درست کنید و روی آن تصویر یک منظره یا یک گونه گیاهی و جانوری این ناحیه را بچسبانید. کارت را برای یک دوست بفرستید.

7ــ الف) واکنش و احساس شما نسبت به تصاویر مربوط به شکار فیلها و اشیای تزیینی چیست؟ آیا ما واقعاً به این اشیا
نیاز داریم؟ خیر فقط وسایلی لوکس وتجملی هستند

ب) برخی از طرفداران محیط زیست، استفاده از وسایل تزیینی یا اشیایی مثل عاج را که در آنها از اعضای بدن جانوران استفاده شده است، تحریم کرده اند و آنها را نمیخرند. نظر شما در این باره چیست؟

- متوقف کردن بازار خرید و فروش عاج فیل

- قانونمند کردن تجارت عاج فیل در جهان سبب کم شدن تجارت غیر قانونی آن و از بین رفتن نسل فیل هامی شود. مانند اجازه فروش عاج فیل هائی که در اثر عوامل طبیعی کشته شده و یا دراثر وحشی شدن و دیوانگی با گلوله محافظان محیط زیست از پای درآمده اند، داده شود.

پاسخ فعالیت های فصل چهارم - درس7

فعالیت های فصل چهارم – درس7

1ــ جدول بالا را کامل کنید و به جای نقطه چینها عوامل طبیعی را که مانع جذب جمعیت میشوند، بنویسید.

آب وهوای بسیارگرم ویا بسیارسرد، پوشش گیاهی فقیر، رشته کوه های بسیاربلند، نمکزارها وشن زارها، باران کم وناکافی، نبود ویا کمبود منابع ومعادن زیرزمینی

2ــ با استفاده از نقشه پراکندگی جمعیت و جدول بالا، ابتدا نوع تراکم جمعیت (زیاد یا کم) را در مکانهای زیر مشخص کنید و سپس با توجه به دانسته های خود از سال گذشته علت این نوع تراکم را در هر کشور بنویسید.

بنگلادش ( زیاد . علت:آب وهوای گرم ومرطوب،خاک حاصلخیز، باران فراوان و رودهای پرآب ) ،

ژاپن ( زیاد. علت:آب وهوای گرم ومرطوب،خاک حاصلخیز، باران فراوان و پیشرفت علم وصنعت )،

لیبی وچاد ( کم. علت: آب وهوای گرم وخشک، باران کم، نامناسب بودن خاک، تبخیرشدید) ،

سیبری ( کم . علت :آب وهوای بسیارسرد وخشک، کمبود باران )

آلمان (زیاد . علت: آب وهوای معتدل، خاک های حاصلخیز، سرزمین های پست وهموار، باران فراوان،پیشرفت علم وصنعت) ،

استرالیا( کم . علت : سرزمین خشک وکم باران، خاک های نامرغوب) ،

کانادا ( کم . علت: آب وهوای سرد، بارندگی کم، زمین های یخ بسته وسیع)

3ــ پرجمعیت ترین کشورهای جهان را به ٔ ترتیب از رتبه ّ اول تا هفتم پرس وجو کنید و با بیان تعداد جمعیت آنها در کلاس بخوانید.

کشور	چین	هند	ایالات متحده	اندونزی	برزیل	پاکستان	نیجریه
جمعیت	1,350,000,000	1,260,000,000	330,000,000	250,000,000	200,000,000	185,000,000	165,000,000

پاکستان: 185000000 == و نیجریه 165000000

4ــ همفکری کنید و به طور گروهی جدولی با دو ستون رسم
کنید. الف) فهرستی از عواملی را که موجب میشود یک
مکان مهاجرپذیر باشد، در یک ستون بنویسید. ب) فهرستی از
عواملی را که موجب میشود یک مکان مهاجرفرست باشد،
در ستون دیگر بنویسید.

عوامل مهاجرپذیری(جذب جمعیت)	عوامل مهاجرفرست( دفع جمعیت)
1-امکان کارو کسب درآمد 2-آب وهوای مناسب 3-آب کافی 4-امکانات تفریحی ورفاهی 5- رشد وتوسعه حمل ونقل وارتباطات و....	1-بیکاری ونبود کسب وکار 2-جنگ و نا امنی 3-خشکسالی های پی در پی 4-نبود امکانات رفاهی وتحصیلی 5- آب وهوای نامساعد و....

5ــ آیا در کلاس شما افرادی هستند که خود یا خانوادهشان از
شهر یا روستای دیگری به شهر یا روستای شما مهاجرت کرده
باشند؟ دربارهٔ دلایل مهاجرت آنها (چه در مبدأ و چه در مقصد)
پرس وجو کنید. برعهده دانش آموز

6ــ به نظر شما، چرا بعضی از کشورها مقررات سختی برای
ورود مهاجران خارجی به کشورشان وضع میکنند؟

-به علت نفوذ فرهنگ ها واعتقادات مهاجران ودر خطر قرار گرفتن فرهنگ خودی

- فشار به منابع رفاهی واقتصادی

- پایین آمدن امنیت اجتماعی

- ....

پاسخ فعالیت های فصل چهار م – درس 8

1ــ با توجه به نقشه و مراجعه به یک اطلس از هر یک از چهار گروه شاخص توسعه انسانی (خیلی بالا، بالا، متوسط، و کم) دو کشور نام ببرید .

خیلی بالا:(استرالیا،امریکای شمالی، اروپا )-

بالا:(ایران،برزیل، عربستان وروسیه ) –

متوسط:(چین،هند ومصر) –

کم(افغانستان،پاکستان و سودان )

2ــ نمودار الف و شکل ب را توضیح دهید.

در20سال اخیر توسعه انسانی درایران ازسال1980تا2011 همواره سیر صعودی داشته و ایران را دربین کشورهای منطقه در رتبه دوم قرارداده ولی ازسال 2011 به بعد این توسعه به دلیل تحریم های بین المللی توسط کشورهای قدرتمند ، مخصوصاً تحریم نفتی ثابت مانده است.

3ــ الف) با توجه به جدولها، چند کشور ثروتمند و چند کشور فقیر وچند کشور با درآمد متوسط نام ببرید.

ثروتمند :لوکزامبورگ ..نروژ..قطر

فقیر..افعانستان .نیجر ..مالاوی.

متوسط...امریکا..سنگاپور..امریکا

ب) در جدول میزان تولید ناخالص داخلی، تعداد ارقام مربوط به میزان تولید کشورها به ترتیب از رتبه ١تا
١٧٧چه تغییری میکند؟ توضیح دهید. بر عهده دانش آموز

٤ــ گفت وگو کنید: به نظر شما کشورهایی که اقتصاد و درآمد آنها برپایه فروش مواد اولیه و خام مانند نفت است، در حال و آینده با چه مشکلاتیروبه رو میشوند و چه تغییراتی باید در اقتصاد خود ایجاد کنند؟
اتمام مواد اولیه و نفت خام ..کاهش درامد .وابستگی اقتصادی .سیاسی..دخالت بیگانگان .....باید سعی شود تا از اقتصاد متکی به تک محصولی بودن خارج شده و تولیدات عیر نفتی را جایگزین و مبنای اقتصاد و درآمد قرار داد

5ــ سواد و آموزش نقش مهمی در پیشرفت یک کشور دارد. در گروه خود، فهرستی از مشکلاتی را که مردم یک کشور در
اثر پایین بودن سطح سواد و محروم بودن از آموزش با آن مواجه میشوند، تهیه کنید و بخوانید.

مشکلات اقتصادی .سیاسی..فرهنگی..نداشتن نیروی جوان و متخصص فعال و کارامد .عدم پیشرفت کشور..نا آگاهی از اوصاع کشور و جهان. .دخالت بیگانگان ..استثمار توسط کشورهای قدرتمند.

6ــ با توجه به آموخته های سال پیش، چند دلیل برای اینکه چرا قارهٔ آفریقا بیشترین کشورهای دارای متوسط طول عمر پایین
را دارد، بیان کنید.

جنگهای داخلی .کمبود مواد عذایی.فقر ..خشکسالی ..کمبود بهداشت و امکانات پزشکی ..شیوع عوامل بیماریزا

7ــ دربارهٔ ٔ علل و عوامل نابرابری و توسعه انسانی در جهان گفت وگو کنید. به نظر شما کدام عوامل مهمترند؟ چرا؟

عوامل داخلی .زیرا اگر مردم یک کشور سواد و آگاهی خود را افزایش و باورهای علط را کنار گذاشته و استعدادها و فرهنگ خود را فراموش نکرده و ایمان و بتور..پشتکار.وحدت .مشارکت دو طرفه بین ملت و حکومت باشه هرگز اجازه دخالت بیگانگان به کشور داده نخواهد شد و همین باعث رشد و ترقی کشورشان میگردد.

بخش تاریـــــــــخ

فعالیت های فصل پنجم - درس 9

فصل پنجم – درس9

1ــ کاربرگه شماره ( )٧را انجام دهید.

2ــ پس از مطالعه متن توضیح دهید که با تأسیس حکومت صفوی، چه تغییرات مهم سیاسی، اجتماعی و مذهبی در ایران
ایجاد شد؟

تغییرات سیاسی :تشکیل حکومت واحد و قدرتمند - دفع دشمنان خارجی(عثمانی ها و ازبکان)

مذهبی:رسمی شدن مذهب تشیع و ایجاد وحدت دینی

اجتماعی:ایجاد وحدت بیشتر در کشور.

3ــ الف) کدام شهرها پایتخت صفویان بودند؟ نام ببرید.

تبریز- قزوین - اصفهان

ب) علت تغییر پایتخت های صفویان را توضیح دهید.

شاه اسماعیل صفوی تبریز را به پایتختی برگزید تا هم به مرکز قدرت معنوی خاندان خود در اردبیل نزدیک باشد و هم از جایگاه استقرار پیروان و فداییان پرشور خود ، ایلهای ترکمان شیعی مذهب در سرزمین آناتولی ، فاصله زیادی نداشته باشد.

مهمترین علل انتقال پایتخت از تبریز به قزوین :

1 . نا مناسب بودن موقعیت جغرافیایی تبریز .

2 . وجود عثمانی ها در غرب و نزدیکی آنها به پایتخت .

3 . قرار گرفتن شهر تبریز در مسافت دوری از شرق جهت سرکوب ازبکان .

4 . واقع نشدن شهر تبریز در مرکز امپراطوری صفوی .

5 . مناسب بودن موقعیت جغرافیایی واستراتژیکی شهر قزوین نسبت به تبریز .

6 . عدم تهدید پایتخت در قزوین از سوی عثمانیها یا ازبکان .

7 . علاقهُ شاه طهماسب برای تغییر دادن پایتخت .

یکی از نکات مهمی که در انتخاب قزوین به پایتختی مورد توجه شاهان صفوی قرار نگرفته بود مشکل کم آبی قزوین بود. مشکل کمبود آب قزوین از یک سو، و محاسن شهر اصفهان از سوی دیگر، در آن زمان موجب شد که شاه عباس پایتخت خود را به اصفهان منتقل سازد. اصفهان از آب فراوان زاینده‌رود برخوردار و دارای مرکزیت جغرافیایی در ایران بود همچنین در مسیر راههای بزرگ بازرگانی قدیم مانند دمشق و حلب در غرب ، و سمرقند و بخارا در شرق ، قرار داشت . علاوه بر این ، فراهم بودن شرایط اقتصادی (راه) ، سیاسی (مرکزیت) و کشاورزی (آب زاینده رود) اصفهان موجب شد که این شهر در ادوار مختلف به عنوان پایتخت ایالتی (در دوره آل زیار) و پایتخت حکومتی (در دوره سلجوقیان) انتخاب شود.

4ــ دلایل سیاسی و نظامی ضعف و فروپاشی حکومت صفوی چه بود؟

بی کفایتی شاهان بعد از شاه عباس

دور نگه داشتن و عدم تربیت صحیح شاهزادگان

مالیات های سنگین

حمله محمود افغان

خرافاتی بودن شاه سلطان حسین

دخالت درباریان سودجو در امور

5ــ الف) آثار و نتایج اقدام های اداری و نظامی شاه عباس اول را توضیح دهید.

تجهیز سپاه به توپ و تفنگ توسط برادران شرلی:به دفع عثمانی ها و ازبکان و حکام یاغی پرداخت و نواحی اشعال شده را بازپس گرفت .ایجاد نیروی ارتش جدید (شاهسون)که با این کار خود را از خطر حمله احتمالی بقایای قزلباش رهانید.

ب) کاربرگه ٔ شماره ( 8)را انجام دهید.

6ــ انگیزه ها و هدف های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اروپاییان از ارتباط با ایران دوره صفوی را از متن درس
استخراج و دسته بندی کنید.

1-حملات مداوم عثمانی ها: اروپاییان برای کاستن حملات عثمانی ها به اروپا درصدد تقویت رابطه خود با ایران برآمدند

2.تاسیس شرکت های بزرگ تجاری:که تمایل داشتند در ایران فعالیت تجاری کنند بنابراین نمایندگانی برای عقد قرارداد به ایران امدند.

3- یکسان سازی فرهنگی به منظور رواج دین وفرهنگ خود درایران که زمینه ساز مصرف کالاهای اروپایی بود

پاسخ فعالیت های فصل پنجم – درس10

1ــ پرس و جو و مشاهده کنید که در بازار یا مراکز خرید محل زندگی شما، کدام حرفه ها و مشاغل راسته یا مکانی
مخصوص دارند. نتیجه را در کلاس بیان کنید.

2ــ با راهنمایی دبیر خود، سه عامل گسترش تجارت در عصر صفوی را بیان کنید.

1- امنیت و آرامش نسبی درکشور و ثبات سیاسی که بازرگانان احساس امنیت داشتند 2-برقراری رابطه سیاسی و اقتصادی با دنیا 3-یکسان سازی واحدهای اندازه گیری 4- ایجاد راه ها

3ــ با مطالعه متن، سه منبع عمده درآمد حکومت صفوی را ذکر کنید.

تجارت، مالیات ، صنایع مختلف مثل ریسندگی و بافندگی

4ــ متنها را بخوانید. شیوهٔ برگزاری مراسم جشن و شادی در عصر صفوی را با روزگار کنونی مقایسه کنید.

1- جشنهای امروز چون تجملاتی شده به سنت ضربه زده 2-در گذشته جشنها در مکان های عمومی بود و همه اقشار به مساوی لذت میبردند 3- بسیار ساده و بی آلایش بوده و مردم در ارتباط اجتماعی باهم بودند.

پاسخ فعالیتهای فصل ششم – درس 11

1ــ با مطالعه درس و راهنمایی دبیر خود، دلایل و عوامل مهم نابسامانی اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در دوران افشاریه را بررسی و تحلیل کنید.

الف)مشغولیت نادر به جنگ های داخلی و خارجی و در نتیجه تحمیل مالیات سنگین بر مردم از دلایل آشفتگی سیاسی واقتصادی آن دوره بود.

ب)بعلت رفتن مردم و کشاورزان به جنگ عمران و آبادانی صورت نگرفت.

2ــ شیوهٔ به قدرت رسیدن سلسله های افشاریه، زندیه و قاجاریه چه شباهتی به هم دارد؟

-هرسه باجنگ به قدرت رسیدند .

-هرسه ساختار ایلیاتی داشتند

-هر سه زمانی به قدرت رسیدند که ناآرامی ایجاد شده بود.

-هرسه تقریبا سیطره ی یک قبیله بر کل کشور بود(افشار...زند...قاجار )

-هر سه باعث باعث یکپارچگی کشور و ایجاد حکومت نیرومند در کشور شدند.

-هرسه حکومت های کم دوامی بودند.

3ــ در بارهٔ چگونگی تأثیر انقلاب صنعتی بر افزایش قدرت نظامی و سیاسی کشورهای اروپایی، در کلاس بحث و گفت وگو کنید.

انقلاب صنعتی توان کشورهای اروپایی را چند برابر کرد دگرگونی درحوزه سیاسی اجتماعی وفرهنگ به وجود آورد ومبنای دگرگونی های نظامی وسیاسی شد.یعنی اگر در زمان صفویان افشاریه زندیه احساس نیاز می شد وما مطابق با اروپاییان حرکت می کردیم همانطوری که اروپاییان در فرهنگ ایران کندوکاو می کردند ما هم احساس نیازمندی می کردیم عقب نمی ماندیم ودر دوره قاجاریه آنقدر امتیاز نمی دادیم و در زمان عباس میرزا ازروسهاشکست نمی خوردیم .

٤ــ با مطالعه درس، دلایل شکستهای ایران از روسیه را استخراج کنید.

مجهزبودن سپاه روسیه به سلاحهای جدید و آشنایی با فنون جنگی تازه درحالیکه سپاه ایران از سلاح های ابتدایی استفاده میکردند و با فنون جدید نظامی آشنایی چندانی نداشتند.

5ــ هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران چه بود؟

مهمترین مستعمرهٔ انگلستان، یعنی هندوستان، با ایران همسایه بود. حفظ این مستعمره برای انگلستان اهمیت حیاتی داشت؛ بنابراین، هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران حفظ این مستعمره و جلوگیری از نفوذ کشورهای رقیب از طریق ایران به هندوستان بود.

6ــ کاربرگه ٔ شماره (9) را انجام دهید.

فعالیت های فصل ششم – درس12

1ــ الف) چرا عباس میرزا به فکر نوسازی و اصلاح کشور افتاد؟

عباس میرزا در جریان جنگ با روسیه شاهد پیشرفتهای علمی، صنعتی و نظامی آن کشور و دیگر کشورهایاروپایی شد و متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران و دلاوری و فداکاری آنها، روسها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته نظامی پیروز شدند. سرانجام به این نتیجه رسید کهباید تغییراتی در کشور ایجاد کند.

ب) عباس میرزا برای پیشرفت ایران چه کارهایی انجام داد؟

= فرستادن افرادی به انگلستان برای فراگیری علوم و فنون جدید بود. این افراد و کسان دیگری که پس از اینها برای تحصیل در رشته ٔ های فنی، نظامی و پزشکی به اروپا رفتند، به تدریج زمینه آشنایی ایرانیان را با دستاوردهای تمدن اروپا فراهم آوردند.

=عباس میرزا همچنین برای آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی، دستور داد کتابهایی را در موضوع تاریخ آن کشورها به فارسی ترجمه کنند.

2ــ الف) انگیزه و اهداف امیرکبیر از اقدامات اصلاحی چه بود؟

= هدف امیرکبیر از اقدامات اصلاحی، اصلاح و نوسازی ایران ، مبارزه با فساد، ایجاد ثبات اقتصادی و سیاسی ، تحول علمی و فرهنگی و افزایش سطح سواد و دانایی در کشور بود.

ب) چرا امیرکبیر مدرسه دارالفنون را تأسیس کرد؟

برای حفظ استقلال کشور تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند. تا پای بیگانگان به راحتی به کشور باز نشود .

پ) به نظر شما، چرا امیرکبیر بر استخدام نکردن معلمان و استادان روسی و انگلیسی در مدرسه دارالفنون، اصرار میکرد؟

چون این کشورها سابقه استعماری درایران داشتند. وبا برخی گروه های سیاسی رابطه نزدیکی داشتند.

ت)1ــ رسم فروش حکومت ولایت ها چه مسائل و مشکلاتی برای مردم به وجود میآورد؟

چون گاهی اوقات افراد وابسته به بیگانگان با کمک مالی آن کشورها با پرداخت پول بیشتر ایالتی را صاحب می شد وبعدها آن ایالت را به استقلال طلبی تحریک می کرد که این موجب ازبین رفتن وحدت سیاسی و تمامیت ارضی کشور می شد.

2ــ امیرکبیر در زمینه ٔ حقوق شهروندی و توسعه علمی و فرهنگی چه اقداماتی انجام داد؟

احترام به اقلیت های دینی ،تاسیس روزنامه. اعزام عده ای به اروپا برای فراگیری دانش و صنعت.

3ــ با توجه به اصلاحات امیرکبیر، توضیح دهید که چرا اعضای حرمسرا، شاهزادگان و درباریان قاجار برای برکناری و قتل امیرکبیر توطئه کردند؟

زیرا این اصلاحات با روحیه استبدادی و ثروت اندوزی آن ها سازگار نبود و منافع آنها را به خطر انداخته بود.

3ــ الف) دلیل اصلی شکل گیری نهضت تنباکو چه بود؟

مردم و به ویژه بازرگانان با آگاهی از نتایج زیانبار این امتیاز، در شهرهای مختلف شروع به اعتراض و مخالفت کردند. روحانیان در صف مقدم این اعتراض قرار گرفتند و خواهان لغو امتیاز تنباکو شدند.

ب) موفقیت نهضت تنباکو از نظر سیاسی و اجتماعی چه اهمیتی داشت؟

از نظر اجتماعی :

این نهضت نخستین حرکت جدی مردم برای رهایی از نفوذ و سلطه خارجی و ایستادگی در برابر ستم داخلی بود و حس اعتماد به نفس و ٔ روحیه مقاومت و مبارزه را در مردم تقویت کرد

از نظر سیاسی:

به حکومت فهماند که مردم بیدارند.مردم نیز شهامت حضور در صحنه را با تبعیت از مرجعیت دینی به دست آوردند و استعمار گران به نقش مراجع و نفوذ آنها در مردم حتی بیشتر از حاکمان پی بردند.

با راهنمایی دبیر خود متن سند را بخوانید و به پرسشهای زیر پاسخ دهید:

4ــ چرا ناصرالدین شاه امتیاز توتون و تنباکو را لغو کرد؟

ناصرالدین شاه چون وحدت مردم و روحانیون را در مخالفت با قرارداد دید و قدرت وحکومت خود را درخطر دید آن را لغو کرد.

5ــ لغو این امتیاز چه سودی برای مردم داشت؟

الف)پیروزی این نهضت حس اعتماد به نفس و روحیه مقاومت ومبارزه را در مردم تقویت کرد.

ب) چون مردم دیگر مجبور نبودند طبق این قرار داد محصولات خود را به قیمت کم فقط به تالبوت بفروشند. بلکه بعد از این به هرکسی یا به هر دولتی می توانستند بفروشند.

6ــ در چه تاریخی امتیاز لغو شد؟

به تاریخ 17 جمادی الاولی 1309هجری قمری

پاسخ فعالیت های فصل هفتم _ درس 13

فعالیت های فصل7- درس13

٢ــ الف) پس از مطالعه متن و همفکری با یکدیگر، دو مورد از عوامل موفقیت انقلاب مشروطیت را بیان کنید.

الف)1. آموزه های دین اسلام...2. آشنایی ایرانیان با افکار و دستاوردهای تمدن اروپا زمینه های اقتصادی و سیاسی برمیگرده به واگذاری امتیازات و ضربه به کشاورزی و صنعت کشور و در نتیجه گسترش بیکاری. همچنین افزایش مالیات ها

ب) چه گروهها یا قشرهایی در انقلاب مشروطیت نقش مؤثری داشتند؟

ب) روحانیون. بازاریان. بازرگانهن. روشنفکران. پیشه وران و کارگران

3ــ مهمترین موانع و مشکلات داخلی نظام مشروطه را توضیح دهید.
فعالیت3ص90 : استبداد محمدعلی شاه و وابستگی او به روسیه ، اختلاف بین رهبران مشروطه ، انحراف از مسیر اسلام به عقیده شیخ فضل الله نوری.

4ــ پس از مطالعه ٔ متن، به نقشه دقت کنید و بگویید:

الف) روسیه و انگلستان در قرارداد 1907چه تصمیمی درباره ایران گرفتند؟

الف. تصمیم گرفتند ایران را بین خود تقسیم کنند. جنوب شرقی ایران به انگلستان، شمال ایران به روسیه واگذار شد.

ب) هدف انگلستان و روسیه از امضای قرارداد 1907چه بود؟

برای مقابله با قدرت روزافزون آلمان تصمیم گرفتند اختلافاتشان را کنار بگذارند.

پ) قرارداد 1907چه نتایجی برای ایران داشت؟

پس از آن، روسیه با خیالی آسوده در امورداخلی ایران مداخله میکرد و اجازه نمیداد که دولت و مجلس اوضاع آشفته کشور را سروسامان دهند. علاوه بر این، نیروهای روسیه وارد خاک ایران شدند. آنها در تبریز تعدادی از مشروطه خواهان را کشتند و در مشهد نیز حرم امام رضا ــ ــ را به گلوله بستند.

5ــ الف) آثار و پیامدهای سیاسی و اجتماعی جنگ جهانی اول در ایران را از متن درس استخراج و فهرست کنید.

سیاسی:روسیه. انگلیس و عثمانی اعلام بی طرفی ایران را نادیده گرفتند و وارد ایران شدند، بی ثباتی و آشفتگی بیشتر اوضاع ایران ، دولت مرکزی رو به ضعف نهاد و تسلط خود بر امور را از دست داد.

اجتماعی:امنیت و اسایش مردم از بین رفت ایرانیان دچار قحطی و فقر و گرسنگی شدند و برخی جان باختند. بی ثباتی و آشفتگی بیشتر اوضاع ایران .

ب) به نظر شما، چرا مردم ایران در جنگ جهانی اول به آلمان و متحدانش گرایش داشتند؟

چون فکر میکردند آلمان قدرت برتر جنگ است.

فعالیت های فصل هفتم – درس14

1ــ به نظر شما دلیل مخالفت گسترده با قرارداد 1919چه بود؟

جلوگیری ازسلطه همه جانبه انگلستان برایران.

2ــ الف) علت کودتای 1299چه بود؟

الف. انگلستان پس از ناکامی در قرارداد 1919 درصدد برامد از طریق کودتا به اهداف خود در ایران دست یابد.

ب) چه عواملی به رضاخان در دستیابی به قدرت کمک کرد؟

ب. حمایت انگلیسی ها -

نارصایتی مردم از اوصاع ناامن کشور -

بی کفایتی احمدشاه -

قدرت گیری رهبران و احزاب سیاسی غرب گرا ( با شعار ترقی و تجدد) که در مجلس چهارم و پنجم .

سیاست مذهبی دوگانه رضاخان درقبل ازسلطنت وبعداز آن.

3ــ الف)کشور ما در دو جنگ جهانی اول و دوم «پل پیروزی متفقین» لقب گرفت. با راهنمایی دبیر خود وبا همفکری یکدیگر، بگویید چرا این لقب به ایران داده شد؟

ایران پل ارتباط بین انگلیس و روسیه بود. وتوانستند از طریق ایران نیروها و تجهیزات نظامی خود را به کمک روس ها ارسال کنند وسرنوشت جنگ را به نفع خودتغییر دهند.

ب) آثار و پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جنگ جهانی دوم بر ایران چه بود؟

سیاسی: اشغال ایران.دخالت در امور کشور -

اقتصادی:کمبود و گرانی شدید مواد غذایی

اجتماعی:عده زیادی از مردم جان باختندو آثار ولطمات شدید روحی به مردم وارد شد.

4ــ با یکدیگر همفکری کنید و بگویید که به نظر شما، چه شباهتها و تفاوتهایی در اهداف نهضت تنباکو و نهضت ملی شدن نفت وجود داشت؟

شباهت:هردو درمبارزه با انگلستان بود -در هردو روحانیون و روشنفکران نقش داشتند – درهردو حضور مردم نقش اصلی را داشت.

تفاوت:تنباکو در زمان قاجارها بود ولی نفت دوره پهلوی- تنباکو لغو یک قرار داد ولی نفت حفظ یک منبع انرژی برای کشور.

5ــ الف) مهمترین دلیل موفقیت کودتای 28مرداد چه بود؟

رهبران نهضت اسیر جاه طلبی و خودخواهی سیاسی اطرافیان خود شدند و نتوانستند از گسترش اختلافات درونی جلوگیری کنند. در نتیجه، اتحاد و همدلی به تفرقه و دشمنی تبدیل شد. این وضعیت، ملت را دلسرد و دشمنان نهضت را امیدوار کرد.

ب) کودتای 28مرداد 1332چه تفاوت و شباهتی با کودتای 1299داشت؟

تفاوت: 28 مرداد حرکت داخلی اما 1299 از خارج .اولی هدف ملی ولی دومی هدف استعماری.

شباهت :این دو هم در هر دو استمار گر انگلستان نقش ایفا کردها است از جمله اختلاف بین رهبران

فعالیت های فصل هشتم - درس15

پاسخ فعالیت های فصل اول- مطالعات نهم درس1

شنب غازان و ربع رشیدی

شنب غازان و ربع رشیدی

شَنْب‌ِ غازان، غازانیّه و یا شامِ غازان (تلفظ محلی: شام‌ْغازان) نام یکی از محلّه‌های تاریخی شهر تبریز است. این محله بیش‌تر به‌علت تاریخ مستقل و باشکوه آن مشهور است.

این محله در زمان ایلخانان در قالب روستایی به نام شنب یاشام ابتدا با نام ارغونیه توسعه یافته و سپس با نامغازانیه به یک شهر اقماری برای تبریز تبدیل شد. رونق و شکوه اصلی این محله در همین زمان و با نام غازانیه بود.

در قرن هشتم از این شهر به‌عنوان اثری که در ایران مانندش پیدا نمی‌شود یاد شده است.

این منطقه در طول تاریخ نقش بزرگی در تاریخ آذربایجان، ایران و عثمانی برعهده داشته است.

باغات سرسبز، خاک حاصلخیز و هوای مساعد آن نیز از ویژگی‌های شنب غازان در گذشته بوده است.

امروزه شنب غازان یکی از مناطق غرب تبریز بوده و از طرف شمال به خانه‌سازی (شهرک امام) و از جنوب به خطیب و از غرب به دشت تبریز و از شمال غرب به قراملک و از شرق به آخونی محدود می‌شود.

شام غازان

شام نام اصیل شنب غازان است و قبل از ساخت شهر ارغونیه با این نام شناخته شده بود. شام را به‌معنای مکان هموار و حاصلخیز معنی کرده‌اند، در مفهوم دیگر به معنای سرزمین سمت چپ می‌باشد. باتکیه به‌این توضیحات شام غازان یعنی سرزمین هموار و حاصل خیز در سمت غرب که منسوب به غازان خان است.

شنب غازان

شنب را بعضی از صاحب‌نظران در فارسی گنبد معنی کرده‌اند و بعضی نیز در مغولی مزار و شنب غازان را به‌معنای مزار یا گنبد غازان خان شناخته‌اند اما مسئله این است که شنب نیز قبل از وجود غازان خان به این محل اطلاق می‌شده است.

نظریهٔ اشتراک شنب و شام

استاد محمد روشن در کتاب جلد سوم جامع‌التواریخ (تعلیقات و حواشی) بیان می‌دارد که شم~شنب~شمب مخفف واژهٔ مغولی Shamb(h)ala به‌معنای بهشت، مدینهٔ فاضله و اوتوبیا است که آن نیز از واژهٔ سانسکریت چامبهالا اتخاذ شده است. بااین قیاس چه شنب غازان و چه شام غازان به‌معنای بهشت غازان خان می‌باشد.

از شام تا غازانیه

قبل از سلطنت ارغون خان چهارمین پادشاه سلسلهٔ ایلخانان، شنب غازان روستایی در چند فرسخی غرب تبریز بود و شام یا شنب نامیده می‌شد.

در آن‌زمان شام خوش آب و هواترین و از نظر جغرفیایی بهترین مکان تبریز به حساب می‌آمد که دارای زمینی پوشیده از سبزه بود که در تاریخ مبارک غازانی از آن به‌عنوان مرغزار شام نیز نام برده شده است.

بعد از جلوس ارغون خان به سلطنت در سال ۶۸۳ هـ ق (۱۲۸۴ مـ) شهری به نام ارغونیه در مکان شام تبریز بنا کرد و معبدی شمنی بنابر کیش خود ساخت که بر دیوارهای آن نقش وی را نقاشی کرده بودند و یکی از زیباترین معابد شمنی آن زمان به شمار می‌رفت هم‌چنین خانه‌های عالی و اشرافی پیرامون آن ساخت و آن‌جا را به حد جلال رساند. کوشک عادلیه نیز از یادگارهای او بود.

بعد از به پادشاهی رسیدن سلطان محمود غازان خان هفتمین پادشاه ایلخانی در ذی الحجهٔ ۶۹۴ هـ ق (۱۲۹۵ مـ) و ورود او در همان سال به تبریز، چون مسلمان شده بود، دستور داد تمامی معابد غیر اسلامی را نابود کنند هم‌چنین معبد ارغونیه را نیز که ساخت پدرش بود ویران کرد و به جایش مسجد زیبایی ساخت. چون به توسعه و آبادانی علاقهٔ بسیاری داشت و به کارهای خیر نیز مبادرت می‌نمود شروع به ساخت ابنیهٔ خیریه‌ای کرد که معروف به ابواب‌البرّ (درهای نیکی – مؤسسات خیریه) شد.

بزرگ‌ترین این ابواب‌البر در شام تبریز در مکان فعلی شهر ارغونیه ساخته شد؛ هستهٔ مرکزی شهر را بنای باعظمت مقبرهٔ غازان خان تشکیل می‌داد که ابواب‌البر در دور آن ساخته شده و دیگر اماکن شهری نیز در اطراف آنان بنا شده بودند.

این شهر توسعه‌یافته با باغات اطراف آن غازانیه نام گرفت و موقوفات بسیاری برای آن وقف شد.

شنب غازان از نگاه جهانگردان

درسال ۷۳۱ ق/۱۳۳۱ م، سیاح معروف، ابن بطوطه هنگام عبور از تبریز ازمدرسه و زاویه‌ای که در کنار مقبرهٔ غازان خان بود و از پذیرایی از کسانی سخن می‌گوید که در حال رفت‌وآمد به آن‌جا بودند.

در تاریخ ۱۰۴۵/۱۶۳۵ حاجی خلیفه کاتب چلبی کسی که با اردوی عثمانی وارد تبریز شد در اثر خویش شنب غازان را به تصویر کشیده است. مؤلف از ویژگی‌های شنب غازان (شام قازان) قرارگیری آن میان درختان و قابلیت رؤیتش از مسافت دور و همچنین شباهت آن به برج گالاتا’ی استانبول را به دقت کشیده است و بحث از هدف استفاده از اهمیت استراتژیکی آن توسط اردوی عثمانی کرده است.

در تاریخ ۱۰۵۰ ه. ق، اولیا چلبی، سیاح معروف عثمانی میان عمارات مهم شهر شنب غازان (شام‌غازان) را نیز به حساب می‌آورد. وی از گنبد مقبرهٔ غازان خان به عنوان گنبدی که سر آن به آسمان‌ها می‌خورد بحث کرده، ثبت می‌کند که یک طرف درِ عمارت مقبره در اثر زلزله ازبین رفته است. وی بیان می‌کند که گنبد و مقبرهٔ محمود غازان شاه از فاصلهٔ شش ساعته به تبریز نمایان بود. او در بین دروازه‌های شهر تبریز دروازهٔ شنب غازان و در بین مساجد آن مسجد جامع سلطان محمود غازان را نیز ذکر می‌کند.

تاورنیه بازرگان و جهانگرد فرانسوی که در سال ۱۰۴۶ ه. ق ، به ایران سفر کرده «از آنهمه بنای زیبا که در شام غازان بوده فقط برجی را دیده که میان دشت، در سمت باختری تبریز قد علم کرده بود. هر چند در آن تاریخ بیش از نیمی از بنای مزبور بر اثر مرور زمان و حوادث دوران فرو ریخته بود. اما تاورنیه آن را به‌غایت مرتفع می‌خواند و از خرابهٔ دیوارهای دور آن نوشته و به‌ابهت آن اشاره می‌کند.

در نیمهٔ اول سدهٔ ۱۷، سیاح آدام اولئاریوس هنگام زیارت شنب غازان، شباهت برج آن را به برج گالاتا (غلطه) ی استانبول را ذکر کرده تخریب آن توسط زلزله‌های به وقوع پیوسته را می‌نویسد. با استناد به ثبت همین سیاح هم مشاهده می‌شود که یکی از دروازه‌های شش‌گانهٔ تبریز نام “شنب غازان قاپوسی” را به دوش می‌کشد.

سیاح معروف فرانسوی ژان شاردن در تاریخ ۱۶۷۳ در سیاحتی که در تبریز داشت از عمارات غازان خان فقط از یک مناره بحث می‌کند.

بعد از شاردن سیاح دیگری که از وضعیت شنب غازان اطلاعاتی می‌دهد، جملی کارری سیاح ایتالیایی می‌باشد. سیاح در ماه ژوئن سال ۱۶۹۴ از شنب غازان دیدن کرده و از بزرگی برج آن و تزیین آن با کاشی‌های پرنقش و نگار و خطوط و اعداد بحث می‌کند.

در اواخر سدهٔ نوزدهم، مادام ژان دیولافوا سیاح فرانسوی‌ای که از تبریز زیارت کرد از گنبد شنب غازان فقط از خرابه‌ای که به یک تپه تبدیل شده است بحث می‌کند. وی کاشی‌های منقش و زیبایی را به‌همراه سنگ‌های نفیس پراکنده در زمین می‌بیند.

ربع رشیدی

کی از بناهای تاریخی و ارزشمند شهر تبریز واقع در باغمیشه به سبکمعماری آذری است.حدود ۷۰۰ سال پیش در تبریز، دانشگاهی به‌نام رشیدالدین فضل‌الله همدانی ایجاد شد. رشیدالدین وزیر غازان خان از حکمرانان وقت آن دیار بود. در آن زمان این دانشگاه شامل چهار دانشکده بود که در چهارطرف آن قرار داشت و اربع یا چهار عربی را به خود اختصاص داد و این مکان ب‌نام ربع رشیدی شهرت یافت.

این مجموعه که در دامنه ٔ کوه سرخاب در محلی باصفا و بلند جای گرفته است، در اوایل قرن هشتم و یا اواخر قرن هفتم هجری بنا شد. برابر با نوشته ٔ تاریخ‌نگاران و جهانگردان بزرگ دارای پهناوری بسیار و ساختمان‌های گوناگون همچون مسجد و مدرسه و بیمارستان (دارالشفا) و کتابخانه و گنبدی برای آرامگاه خواجه رشیدالدین بوده است. این بنا مانند بیشتر شهرهای کهن دارای حصار و بارویی بزرگ بوده است. از مضمون نامه‌ای که خود خواجه رشیدالدین فضل‌الله به دو پسرش درباره ساختمان این بنا نوشته چنین برداشت می‌شود که در آن زمان ربع رشیدی در جایگاه دانشگاهی بوده که از هر دانشی در آنجا شعبه‌ای راه‌اندازی شده بود و شش هزار تن دانشجو در آن تحصیل می‌کرده‌اند و خواجه اوقافی برای تکمیل کتابخانه و مدرسه و نشر کتب و تأمین هزینه ٔزندگی و تحصیل طلاب علوم مختلف اختصاص داده بود و دانشمندان بزرگ از هر گوشه گرد آورده و بکار تألیف و تدریس گماشته و مقرری آبرومندی برای آنان تعیین کرده بوده است و از آن میان پنجاه پزشک و چندین جراح از هند و مصر و چین و شام در آنجا مشغول به کار بوده‌اند.

ربع رشیدی شهری کوچک بود شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی، و کارگاه‌های صنعتی. فضل‌الله همدانی برای تامین هزینه‌های این مرکز املاک فراوانی را در نقاط مختلف اعم از ایران قدیم، بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مرکز کرد.

خواجه فضل‌الله همدانی که پیش از حمله مغول در قلعه‌های اسماعلیه زندگی می‌کرد و پس از آن مدتی به وزارت غازان خان رسیده و منشا خدمات فراوانی در غرب ایران و آذربایجان شد در سال۷۱۸ هـ. ق، با دسیسه‌های سیاسی کشته شد و ربع رشیدی هم پس از مرگ وی غارت و ویران شد. هم اکنون آثار ناچیزی از آن در تبریز باقی‌مانده‌است.

شاردن جهانگرد نامی فرانسوی که در سال ۱۰۸۴ ه.ق. به ایران سفر کرده بود آورده است: صد سال پیش شاه عباس کبیر دستور به تعمیر آن داد ولی شاهان دیگر صفوی توجهی بدان نکردند و دوباره ویران شد.

وقفنامه ربع رشیدی

وی برای ساماندهی املاک وقفی وقفنامه‌ای را تدوین کرده بود که به وقف نامه ربع رشیدی معروف است و هم اکنون تنها یک نسخه از آن باقی است که در کتابخانه مرکزی تبریز قرار دارد. این نسخه تا سال ۱۳۴۸ در دست بازماندگان حاجی ذکاءالدوله سراجمیر، ساکن تبریز بود. انجمن آثار ملی در همان سال آن را از خانواده ذکاءالدوله خرید.

وقف نامه ربع رشیدی در خرداد ماه ۱۳۸۶ از سوی سازمان کتابخانه ملی ایران به یونسکو معرفی شد و در نشستی که از ۲۱ تا ۲۵ خرداد در یونسکو برگزار شد، به‌همراه شاهنامه بایسنقری در فهرست میراث مستند این سازمان به‌ثبت رسید. در نشست کمیسیون ملی یونسکو، سی و هشت اثر از کشورهای جهان در فهرست آثار مستند یونسکو ثبت شد. تعداد آثاری که از سال ۱۹۹۷ تاکنون در این فهرست به ثبت رسیده‌است، به ۱۵۸ اثر افزایش یافته‌است.

اوحدی مراغه‌ای در جام‌جم خود که آن را به تشویق خواجه غیاث‌الدین محمد فرزند خواجه رشیدالدین فضل‌اﷲ سروده در توصیف عمارت ربع رشیدی آورده است.:

ای همایون بنای فرخنده		که شد از رونقت طرب زنده
طاق کسری ز دفترت کسری است		هشت جنت ز گلشنت قصری است
خاکت از مشک و سنگت از مرمر		بادت از خلد و آبت از کوثر
چون ز سرخاب روی شاهد سنگ		داده سرخاب را جمال تو رنگ

در وصف مسجد جامع گوید:

ای گرامی بهشت مسجدنام		خلد خاصی ز روح جنت و عام
از تو دین را نظام خواهد بود		در تو مهدی امام خواهد بود
از ستونهات بیستون سنگی		وز طبقهات آسمان رنگی
از شعاع تو در شب تیره		مسجد بصره را بصر خیره

و در وصف مدرسه و خانقاه سروده است:

ای در علم و خانه ٔ دستور		چشم بد باد زآستان تو دور
رفته بر خط استوا عرشت		همدم خطه ٔ بقا فرشت
برده ابداعیان کن فیکون		چارحدت ز شش جهت بیرون
شد سعادت طلایه بر تبریز		تا فکندی تو سایه بر تبریز
هرکه رخ در رخ سپاس نهاد		در جهان این چنین اساس نهاد

سالیجان شریپف؛ فضانورد مسلمان

سالیجان شریپف؛ فضانورد مسلمان

«سالیجان شریپف»، سیصد و هفتاد و پنجمین فضانورد جهان و هشتاد و هشتمین کیهان‌نورد روسیه است. وی طی دو پرواز فضایی خود ٢٠١ روز و ١۴ ساعت و ۴٨ دقیقه و ۵٣ ثانیه را در فضا سپری کرده که ١٠ ساعت آن در فضای باز صرف دو راهپیمایی فضایی شده است. «سالیجان شریپف» در ٢۴ آگوست ١٩۶۴ در شهر اوزگن در جمهوری قیرقیزستان (شوروی سابق) به دنیا آمد. دبیرستان را در سال‌١٩٨١ در همان شهر به پایان رساند. با توجه به علاقه‌ای که به هوانوردی داشت، به آموزشگاه عالی هوانوردی نظامی خارکف راه یافت و در رشته مهندسی هوایی به تحصیل خود ادامه داد. «شریپف» در سال ‌١٩٨٧ این آکادمی را در شته مهندسی و فرماندهی جنگنده‌های تاکتیکی به اتمام رساند. در سال ‌١٩٩۵ نیز از دانشکده کاتوگرافی مسکو درجه مهندسی و کارشناسی‌ارشد مدیریت محیط‌زیست را دریافت کرد.

وی از سال ‌١٩٨٧ تا ١٩٩٠ به‌عنوان مربی آموزش خلبانی هنگ هفتم حمل‌ونقل هوایی دوره‌های آموزشی برای کارمندان بخش حمل‌ونقل هوایی و توسعه نیروی هوایی نظامی منطقه آسیای مرکزی در شهر توکماک خدمت کرده است. از هشتم آگوست١٩٩٠ با پیشنهاد فرماندهی نیروی هوایی روسیه به جمع کیهان‌نوردان این کشور پیوست. آموزش وی از اکتبر همین سال آغاز شد و تا مارس سال ‌١٩٩٢ ادامه یافت. در پایان دوره، «شریپف» با عبور از امتحان بسیار دشوار توانست به‌طور رسمی عنوان فضانورد را به دست آورد. از ٢۴ آوریل ١٩٩٢ او به‌عنوان فضانورد در گروه‌های آماده‌سازی برای پرواز به مجتمع فضایی میر فعالیت می‌کرد. به‌دنبال بستن قرارداد همکاری بین سازمان فضانوردی روسیه (روس‌کاسموس) و سازمان فضانوردی آمریکا (ناسا)، از ٢٨ جولای سال ١٩٩٧ برای پرواز با شاتل فضایی انتخاب شد. از آگوست ١٩٩٧ تا ژانویه سال‌١٩٩٨ او به‌عنوان متخصص مأموریت خدمه STS-٨٩ در مرکز فضایی جانسون آموزش دید.

وی همچنین از ٢٣ تا ٣١ ژانویه سال ‌١٩٩٨ به‌عنوان متخصص مأموریت، با کیهان‌پیمای اندیور به فضا سفر کرد. هدف اصلی این سفر، الحاق اندیور به ایستگاه «میر» و جایگزینی عضو آمریکایی خدمه پرواز بود. نخستین مأموریت مداری «شریپف»، هشت روز و ١٩ ساعت و ۴۶ دقیقه و ۵۴ ثانیه طول کشید. پس از این سفر، طبق روال معمول، «شریپف» در چند گروه از خدمه پروازی به‌عنوان عضو جانشین شرکت کرد و با آنها آموزش دید تا اگر برای یکی از فضانوردان مشکلی پیش‌ آید، وی به‌عنوان عضو علی‌البدل، کار وی را ادامه دهد. سرانجام بار دیگر فرصت سفر به فضا به او رسید و به‌عنوان فرمانده ناو سایوز تی.‌ام. آ-۵ در قالب دهمین گروه اعزامی به ایستگاه فضایی بین‌المللی، راهی مدار زمین شد. این مأموریت در ١۴ اکتبر سال‌٢٠٠۴ آغاز و پس از ١٩٢ روز و ١٩ ساعت و یک دقیقه و ۵٩ ثانیه در ٢۴ آوریل ٢٠٠۵ پایان یافت. در طول این پرواز، او دو راهپیمایی فضایی انجام داد که جمعا ١٠ ساعت طول کشید.

وی از اکتبر ٢٠٠۵ تا می ٢٠٠۶ به‌عنوان نماینده از طرف مرکز آموزش کیهان‌نوردان روسیه در مرکز فضایی جانسن آمریکا آموزش و تمرین کیهان‌نوردان برای پرواز به ایستگاه فضایی بین‌المللی را زیر نظر داشت. «شریپف» در سال ‌٢٠٠٨ از پروازهای فضایی کناره‌گیری کرد، اما همچنان در مرکز آموزش کیهان‌نوردان روسیه در جهت انتقال تجربیات ارزنده خود به فضانوردان جدید و آموزش آنان فعالیت دارد. وی به پاس خدماتش به فضانوردی، چندین مدال دریافت کرده که از جمله می‌توان به مدال‌های «ستاره طلایی قهرمان فدراسیون روسیه»، مدال «شایستگی در توسعه کیهان»، «ستاره طلا» (نشان قهرمان جمهوری قرقیزستان)، مدال «پرواز فضایی» ناسا و… اشاره کرد.

سفر سالیجان شریپف به ایران

سالیجان شریپف، سیصد و هفتاد و پنجمین کیهان نورد جهان و هشتاد و هشتمین کیهان نورد روس چندی پیش به دعوت انجمن نجوم دامغان، مهمان اهالی خونگرم این شهر کویری بود. او در مدت یک هفته‌ حضور خود در ایران، طی نشست‌هایی در دانشگاه دامغان و چند دانشگاه دیگر استان سمنان از تلخ و شیرین سفرهای فضایی و تجارب خود طی دویست روز اقامت در فضا و دو راهپیمایی فضایی اش سخن گفت.

حضور در ایران، فرصتی مغتنم برای گفت‌و‌گو با این کیهان نورد برجسته بود. او که طی سفرهای فضایی خود حدود ۶۵ آزمایش علمی را در فضا انجام داده است، می گوید: هر گروه فضایی برنامه خاص علمی را دنبال می کند و فضانورد باید تحقیقات خاصی را در مدت حضور خود در فضا انجام دهد. فضانورد فقط یک خلبان نیست بلکه به نوعی دانشمند است چون وقتی آزمایش علمی انجام می دهد باید بتواند به زبان علم با دانشمندان تبادل نظر کند.

در زمان سفر به فضا چه حسی داشتی؟

حسی که یک سفر فضایی در انسان ایجاد می کند با هیچ یک از حس هایی که روی زمین داریم، قابل مقایسه نیست. دیدن زمین از فضا، لایه نازکی که زمین را در برگرفته و ستارگانی که حتی قادر به شمارش آنها نیستیم، احساس خاصی به انسان می‌دهد. این حس که به عنوان تنها انسان در فضا نماینده همه انسان‌ها هستی و از همه انسان های روی زمین به خدا نزدیک تری!

فضاپیما در مدت ۵۲۰ ثانیه از زمین بلند شده و به فضا می رود و اولین چیزی که در نخستین لحظات ورود به فضا احساس می کنید، حس بی وزنی است.

از پنجره سفینه، زمین را همانند کره‌ای آبی در زمینه‌ای کاملا سیاه می‌بینید. سیاهی محض که در زمین قابل مشاهده نیست.
با این که قبل از پرواز عکس‌های زیادی از زمین در فضا دیده بودم و می‌توانستم منظره ای را که با آن مواجه می شوم تصور کنم ولی تا وقتی از آن بالا به زمین نگاه نکنید، نمی توانید تصور کنید که سیاره ما تا چه حد کوچک، زیبا و شکننده است.

آیا زمان کودکی یا تحصیل فکر می کردی که روزی فضانورد شوی؟

از کودکی همواره در آرزوی سفر به فضا بودم و برای رسیدن به این هدف تلاش می کردم به طوری که وقتی به دانشکده هوایی رفتم تقریبا مطمئن بودم که روزی فضانورد می شوم. برای رسیدن به این موقعیت باید در مدرسه و آموزشگاه هوایی و … همیشه بهترین بهترین باشید تا از بین هزاران نفر انتخاب

شوید.

هنگام سفر به فضا نخستین جمله ای که به زبان آوردی چه بود؟

زمانی که موتورهای فضاپیما شروع به کار کرد اولین جمله من مثل هر مسلمان قبل از انجام هر کار، «اعوذ بالله من الشیطان رجیم بسم الله الرحمن الرحیم» بود و آرزو کردم که سفری بی خطر پیش رو داشته باشیم. البته لحظه ای که فضاپیما از زمین بلند می شود کیهان نوردان روسی بنا به سنتی که از زمان یوری گاگارین باقی مانده می گویند: بزن بریم.

هنگام راهپیمایی فضایی چه حسی داشتی، آیا هنگام خارج شدن از ایستگاه فضایی نترسیدی؟

این تجربه حقیقتا وحشتناک است؛ البته ترسی که کاملا منطقی است. حس انسان وقتی از پنجره ایستگاه به فضا نگاه می کند با وقتی که دریچه باز شده و خود را در فضای بی کران تنها می بیند کاملا متفاوت است. قدم گذاشتن در فضای باز و دور زدن ایستگاه بزرگ فضایی در حالی که زمین را از بالا در فاصله ای بسیار دور می بینید حقیقتا ترسناک است.

با این که حین آموزش در زمین در استخرهای بسیار بزرگ، راهپیمایی فضایی و کار با تجهیزات ایستگاه را بارها تمرین کرده بودم ولی انجام واقعی آنها حس دیگری دارد. برای توصیف این حالت، تصور کنید که در طبقه پنجاهم یک ساختمان بلند قصد دارید با دست از ساختمان بالا بروید. در لحظات اول، ضربان قلب انسان به شدت بالا می رود ولی بعد از چند دقیقه که مشغول کار می شوید، شرایط برای شما عادی می شود.

دلتنگی‌های فضایی و نگاهی تازه به زندگی

وی در پاسخ به این سوال که آیا در مدت اقامت در فضا غیر از خانواده و نزدیکان خود برای چیز دیگری هم در زمین دلتنگ شده یا نه، گفت: ماه اول حضور در فضا که همه چیز برای انسان تازگی دارد و کارهای زیادی برای انجام دادن هست، بسیار خوب است ولی به تدریج دلتنگی سراغ انسان می‌آید. دلتنگی که تجربه کردم به حدی است که فکر نمی کنم هیچ گاه انسانی حاضر باشد برای سفر بدون بازگشت به مریخ و سیارات دور داوطلب شود. حس دیگری که نمی توانم توصیف کنم، مربوط به لحظه ای است که پس از بازگشت از فضا قدم بر زمین سفت گذاشتم!

آیا سفر به فضا بر نگاه فضانوردان نسبت به زندگی هم تاثیری دارد؟

وقتی به گروه فضانوردان ملحق شدم و فضانوردان قبلی را دیدم به نظرم عجیب و غریب آمدند. گویی به همه مسایل و مشکلاتی که ما را نگران می کنند، جور دیگری نگاه می کردند. دوستان هم دوره من هم بعد از بازگشت از فضا، انسان‌های دیگری شده بودند. وقتی هم که خودم از فضا برگشتم، چنین تغییری را در خود احساس کردم. وقتی به فضا می روی و زمین را کره ای بسیار کوچک در بین انبوه ستارگان و سیارات می بینی، با تمام وجود احساس می کنی که مشکلات و مسایل روزمره که قبلا نگرانت می‌کرد تا چه اندازه کوچک و بی اهمیت است.

سفر به مریخ با همکاری همه کشورها

آیا برنامه ای برای سفر به مریخ هم وجود دارد؟

سفر به مریخ سفری نیست که یک کشور به تنهایی بتواند آن را انجام دهد چرا که سفری بسیار پرهزینه است و برای انجام این کار باید تمامی سازمان های فضایی جهان با یکدیگر همکاری کنند.

توقف پرتاب شاتل ها اختلالی در فعالیت ایستگاه فضایی بین‌المللی ایجاد نکرده ؟

قدیمی شدن و بازنشستگی تجهیزات فضایی امر دور از ذهنی نیست. زمانی بود که تجهیزات ایستگاه فضایی توسط شاتل ها به فضا منتقل می شد ولی وقوع دو سانحه برای کیهان پیماهای شاتل باعث شد ناسا برنامه شاتل ها را لغو کند.البته به دلیل این که قسمت آمریکایی ایستگاه فضایی تکمیل شده، توقف پرتاب شاتل ها مشکلی برای فعالیت های آنها در ایستگاه ایجاد نکرده و برنامه علمی آمریکا مسیر خود را می پیماید. با توجه به پرتاب سفینه های باری از روسیه و فضاپیماهای ژاپنی که قراراست بدین منظور استفاده شوند نیازی به شاتل ها نیست، مضافا این که فضانوردهای آمریکایی به طور مرتب با فضاپیماهای روسی سایوز به ایستگاه منتقل می شوند و آمریکایی ها هر تعداد فضانوردی را که مدنظر دارند همواره در ایستگاه حفظ می کنند.

ناسا درصدد است فضاپیماهایی به عنوان جایگزین شاتل‌ها بسازد که پیش بینی می شود تا سال ۲۰۱۷ یا ۲۰۱۸ آماده شوند. این فضاپیماها تقریبا مشابه سایوز (کپسول دار) هستند.

آیا روس ها هم برنامه ای برای جایگزینی سایوزها دارند؟

همین الان هم فضاپیماهای سایوز هربار که به فضا پرتاب می شوند از لحاظ امکانات و قابلیت ها نسبت به پروازهای قبلی ارتقا یافته اند ولی ظاهر آن تغییر نمی کند. هرچند برنامه خاصی برای جایگزینی آنها مطرح نیست. البته برنامه بلندمدتی وجود دارد که سفینه جدیدی ساخته شود ولی در حال حاضر بحث بودجه و مسایل مالی آن مطرح است و قرار است پایگاه پرتاب جدیدی در شرق روسیه ساخته شود که پرتاب فضاپیمای جدید از آن پایگاه صورت گیرد. با جابجایی پایگاه فضایی احتمالا سفینه دیگری هم پرتاب می شود که به جای سه نفر قابلیت جابجایی شش نفر را خواهد داشت.

سفرهای درازمدت فضایی چه مشکلات و عوارضی دارد؟

فشار بسیار زیادی چه در لحظه پرتاب و چه در لحظه بازگشت به زمین به بدن فضانورد وارد می شود. سرعت زیاد، حالت بی وزنی و تشعشعات فضایی هر یک می توانند تاثیرات زیادی روی ارگانیسم بدن انسان بگذارند که البته اغلب این موارد پیش بینی شده و برای پیشگیری از آنها برنامه ریزی شده است. با این حال هر فضانوردی بعد از بازگشت از فضا همچنان مشکلاتی دارد، برای مثال نمی تواند درست راه برود یا سرگیجه دارد که امری طبیعی است. مشکلات و عوارض جسمی سفر به فضا معمولا پس از شش ماه تا حداکثر دو سال رفع می شوند.

سفر به ایران چطور بود؟
قبل از سفر به ایران اصلا فکر نمی کردم بیش از یکی دو روز بتوانم در یک شهر بمانم ولی علاقه و کنجکاوی فراوان مردم خصوصا دانشجویان به فضا باعث شد که گذشت زمان را احساس نکنم و خوشحالم که توانسته ام بخشی از تجارب خود را در اختیار دانشجویان ایرانی قرار دهم.

————————————————-

نگاهی اجمالی به زندگی سالیجان شریپف

۱۹۶۴ : تولد در شهر اوزگن در جمهوری قرقیزستان

۱۹۸۱ : پایان دبیرستان

۱۹۸۷ : فارغ التحصیلی در مهندسی جنگنده های تاکتیکی در آموزشگاه عالی هوانوردی نظامی خارکف
۱۹۹۰ : انتخاب برای پروازهای فضایی

۱۹۹۵ : اخذ کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست از دانشکده کاتوگرافی مسکو

از ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۰ : مربی آموزش خلبانی هنگ هفتم حمل و نقل هوایی

اوت ۱۹۹۰ : عضو کیهان نوردان روسیه با پیشنهاد فرماندهی نیروی هوایی

مارس ۱۹۹۲ : پایان دوره فضانوردی

آوریل ۱۹۹۲ : عضویت در گروه های آماده سازی برای پرواز به مجتمع فضایی میر

ژوئیه ۱۹۹۷ : انتخاب برای پرواز با شاتل فضایی

اوت ۱۹۹۷ : آغاز دوره ی آموزشی در مرکز فضایی جانسون
ژانویه ۱۹۹۸ : نخستین ماموریت فضایی به مدت هشت روز و ۱۹ ساعت با کیهان پیمای اندیور

۱۴ اکتبر ۲۰۰۴ : آغاز سفر ۱۹۲ روزه به فضا. در این پرواز، او دو راهپیمایی فضایی انجام داد که جمعا ۱۰ ساعت طول کشید.
اکتبر ۲۰۰۵ تا مه ۲۰۰۶ : مربی آموزشی در مرکز فضایی جانسن آمریکا

۲۰۰۸ : کناره گیری از پرواز های فضایی و بازگشت به مرکز آموزش کیهان نوردان روسیه....

چرا سفر به اعماق اقیانوسها دشوارتر از صعود به قله هاست؟

چرا سفر به اعماق اقیانوسها دشوارتر از صعود به قله هاست؟ چند دلیل ذکر کنید.

پاسخ :

الف) فشار فوق العاده زیادی است که می تواند موجب متلاشی شدن بافت های نرم شود. برآوردها نشان می دهد که فشار خردکننده اعماق معادل هشت تن به ازای هر اینچ مربع است و این میزان حدود هزار مرتبه بیشتر از فشار استاندارد جو است که بر سطح آب وارد می شود. (هر اینچ معادل 2.54 سانتی متر است)

ب) درجه حرارت آب نیز در اعماق بین 1 ـ تا 4 درجه سلسیوس متغیر است. این شرایط فیزیکی می تواند موجودات را محدود کند. چطور؟ حفظ حالت مایع در سلول ها بسیار مهم است، زیرا همه پیغام ها و سیگنال های عصبی و در عین حال مواد غذایی و... فقط تحت این شرایط مخابره و منتقل می شوند. سلول های همه حیوانات برای حفظ حالت مایع توسط غشاهای چرب احاطه شده اند؛ اما درجه حرارت پایین اعماق دریا و فشار فوق العاده زیاد باعث می شود که سلول ها حالت مایع خود را از دست بدهند و چربی آنها به شکل جامد دربیاید.

ج)کمبود نورخورشید

د) کمبود غذاو اکسیژن به دلیل کمبود جلبک ها وگیاهان

حقایقی در باره‌ی خط روز گردان

حقایقی در باره‌ی خط روز گردان

اگر هنگام سفر از شرق به غرب از خط روز گردان یا خط بین ‌المللی زمان (International Date Line) عبور کنید یک روز بر تعداد روزهای تقویم‌تان اضافه می‌شود و اگر از سمت غرب به شرق از این خط عبور کنید یک روز از تقویم‌تان کم می‌شود.
حتی با این که فاصله‌ی میان تانگا و ساموا ـ دو جزیره‌ای که در جنوب اقیانوس آرام قرار دارند ـ تنها 557 مایل است، اما فاصله‌ی زمانی میان این دو جزیره 24 ساعت است. اگر در تانگا ساعت 22:00 باشد در ساموا نیز ساعت 22:00 است، اما در تانگا روز یکشنبه 27 نوامبر است حال آن که در ساموا شنبه 26 نوامبر است. این تفاوت زمانی در این دو مکان را می‌توان به این حقیقت نسبت داد که این دو جزیره هر کدام در یک طرف خط روز گردان قرار دارند، یعنی خط فرضی‌ای که جدا کننده‌ی روزها بر روی زمین است.

خط روز گردان یک خط فرضی است که از شمال به جنوب اقیانوس آرام کشیده شده است و مشخص می‌سازد که روز تقویمی در کجا به پایان رسیده و روز بعد از کجا آغاز می‌گردد. این خط که در سر تا سر دنیا مورد پذیرش قرار گرفته است تقریباً در امتداد نصف ‌النهار °180 قرار دارد و تنها در برخی جاها دچار انحراف شده است تا اطمینان حاصل گردد هیچ کشوری از این لحاظ به دو قسمت تقسیم نمی‌گردد. اگر هنگام سفر به سمت شرق از خط روزگردان عبور نمایید 24 ساعت از تاریخ تقویمی کاسته می‌شود و اگر از سمت غرب از این خط عبور کنید 24 ساعت به تاریخ تقویمی اضافه می‌گردد. به همین ترتیب، در ازای هر °15 درجه که به سمت شرق حرکت کنید یک ساعت به زمان افزوده می‌شود و در ازای هر °15 درجه که به سمت غرب حرکت کنید یک ساعت از زمان کاسته می‌شود.
اگر به خاطر این خط فرضی نبود، فردی که از شرق به غرب سفر می‌کرد برای تکمیل سفر خود به یک روز تقویمی اضافه نیاز داشت. این همان چیزی است که دریا نورد پرتغالی فردیناند ماژلان در جریان دریا نوردی به دور زمین هنگام حرکت به سمت غرب تجربه نمود. حتی با این که خط روز گردان دو تاریخ تقویمی را از هم جدا می‌سازد، اما بر اساس قطع نامه‌ای که در سال 1884 در جریان کنفرانس نصف ‌النهار بین ‌المللی در واشینگتن به تصویب رسید هر روز جدید بر اساس نصف ‌النهار گرینویچ آغاز می‌شود.

موقعیت مکانی
در نصف ‌النهار °180، خط روز گردان درست در مقابل نصف ‌النهار درجه‌ی صفر قرار می‌گیرد. حتی با این که موقعیت مکانی این خط در هیچ یک از قوانین یا پیمان‌های بین ‌المللی دقیقاً مشخص نگردیده است، اما اکثر نقشه‌ها و کره‌های جغرافیایی موقعیت مکانی آن را در امتداد نصف ‌النهار °180 مشخص ساخته‌اند و تنها در چند مورد از این نصف ‌النهار فاصله می‌گیرد. این موقعیت مکانی بر مبنای اتفاق نظر انتخاب گردید و به این خاطر انتخاب شد که منطقه‌ای نسبتاً کم جمعیت است. این خط در نهایت در چند نقطه نیز منحرف گردید تا اطمینان حاصل گردد هیچ کشوری از لحاظ زمانی به دو قسمت متفاوت تقسیم نمی‌گردد. اگر این خط را بر روی نقشه‌ی جهان جستجو نمایید متوجه می‌شوید که یک خط زیگزاگ است.

موارد انحراف
اولین انحراف برجسته‌ی خط روزگردان در نزدیکی تنگه‌ی برینگ مشاهده می‌شود. این انحراف به این خاطر است که اطمینان حاصل گردد منطقه‌ی شمال شرق روسیه از ناحیه‌ی زمانی دیگر بخش‌های کشور جدا نمی‌گردد. به همین ترتیب، خط روز گردان به سمت غرب و به طرف جزایر الیوت منحرف می‌گردد تا اطمینان حاصل گردد آلاسکا از آمریکا جدا نمی‌گردد. اما برجسته‌ترین مورد انحراف خط روزگردان در نزدیکی کشور کیریبیاتی مشاهده می‌گردد. این خط در این نقطه تا نصف‌النهار °150 منحرف می‌شود تا این جزیره را دور بزند.
ما امروزه می‌دانیم که وقتی از خط روز گردان عبور می‌کنیم چه اتفاقی می‌افتد، اما این موضوع تا همین اواخر نا شناخته مانده بود. چنین چیزی باعث شد هنگامی که ماژلان در قرن 16 در تلاش جهت دریانوردی به دور دنیا یک روز را از دست داد هیجان و اضطراب ایجاد شود. حتی امروزه اگر از تانگا به ساموا سفر کنید زودتر از موقعیت زمانی مبدأ به مقصد می‌رسید